خالد سليمان
ئوسامه بن لادن كوژرا، پلان‌و جێبه‌جێكردنی كوشتنه‌كه‌ش كه جگه له هه‌ندی گرووپی توندڕه‌و، هه‌موو جیهان پێشوازیلێكردن، له كه‌ناڵه‌كانی میدیای جیهانییه‌وه بڵاوكرایه‌وه. ڕۆژنامه‌ی به‌ناوبانگی فه‌ره‌نسی (لۆمۆند)، ئه‌م كوشتنه كوتوپڕه‌ی له‌گه‌ڵ "به‌هاری عه‌ره‌ب" یان شۆڕشی وڵاتانی عه‌ره‌ب دژی ڕژێمه سته‌مكارو نیوه تۆتالیتارییه‌كان به‌ناوی دیموكراسییه‌وه نه‌ك به‌ناوی ئیسلامییزمه‌وه، به به‌ریه‌ككه‌وتنێكی گرنگ وه‌سفده‌كات‌و پێی وایه، بن لادن دووجار مرد. یه‌كه‌میان ئه‌وه‌یه، كه شۆڕشه‌كانی تونس‌و میسر به پێچه‌وانه‌ی دروشمه‌كانی بن لادن‌و ڕێكخراوه‌كه‌یه‌وه بوون‌و هیچ ڕق‌و كینه‌یه‌كیان دژی ڕۆژئاوا تیایدا نه‌بوو. ئه‌مه به‌لای "لۆمۆند"ه‌وه مردنی یه‌كه‌م بوو، به‌ڵام مردنی دووه‌م، ئه‌و كوشتنه
فیزیكییه بوو كه سه‌رۆكی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا ئاشكرای كرد.
له‌م نووسینه‌دا، له‌وه زیاتر باس له كوشتنی نمره یه‌كی دووژمنی ئه‌مریكاو ڕۆژئاوا ناكه‌ین. هۆكاره‌كه‌ش نه ئه‌وه‌یه كه قسه‌كانی لۆمۆند بكه‌ینه هه‌موو شتێك‌و بیگه‌ێنین‌و نه ئه‌وه‌شه كه قسه‌كردن له‌سه‌ر "پیاوه‌كه‌ی تۆرابۆرا"ی دوێنێ و ئه‌مڕۆی ناو كۆشكه نوێكه‌ی نزیك ئیسلامئاباد، له‌وه زیاتر هه‌ڵنگه‌رێت، به‌ڵكو له هه‌موو ئه‌مانه زیاتر پێویستمان به قسه‌كردنه له‌سه‌ر ئه‌و بازنه‌و ژینگه ئایدیۆلۆژییه وێرانكارییه‌یه، كه بن لادن سه‌ركردایه‌تی‌و سه‌رپه‌رشتی ده‌كرد.
ئه‌م ناونیشانه‌ی سه‌ره‌وه‌ش، له‌ڕووكه‌شدا له‌وه ناچێت له كارو به‌رهه‌می كۆششێكی گه‌وره‌و بێئه‌ندازه له‌جوانیدا زیاتر، په‌یوه‌ندی به شتێكی تره‌وه هه‌بێت، به‌ڵام بۆ ئه‌وه‌ی ڕسته‌كه وه‌ك حزوره‌و نوكته‌ی لێ نه‌یه‌ت‌و هه‌ر له سه‌ره‌تاوه فۆرمێكی شاعیریانه وه‌رنه‌گرێت، به‌پێویستی ده‌زانم بڵێم، ئه‌مه قسه‌ی ئه‌ندیازی هێرشه‌كانی 11ی سێپتمه‌به‌ر بوو بۆ سه‌ر سه‌نته‌ری بازرگانی جیهانی له نیویۆرك‌و وه‌زاره‌تی به‌رگری ئه‌مریكا له واشنتۆن.
ئه‌و ڕۆژه، واته 11ی سێپته‌مبه‌ر، خالد شیخ محه‌مه‌د، كه كه‌سێكی نزیكی ئوسامه بن لادن بوو، له شاری كه‌راتشی له پاكستان، پێشوازی له ئه‌ندیازیارێكی تری ڕێكخراوی "قاعیده" كرد. ئه‌ویش "ڕه‌مزی بن ئه‌لشیبه"ی به‌ڕه‌چه‌ڵه‌ك یه‌مه‌نی بوو، كه له شاری هامبۆرگی ئه‌ڵمانیاوه دوای ترانزێتێكی دوورو درێژ له مه‌درید‌و دوبه‌ی گه‌یشته پاكستان.
خالد شێخ محه‌مه‌د هاوڕێ "موجاهیده‌كه‌ی" ده‌باته شوێنێكی ئارام‌و پارێزراو كه ماڵی كۆنه موجاهیدێكی به‌ناو عه‌بدولڕه‌حمان غوڵام ڕه‌ببانی ده‌بێت‌و دوو كه‌سی تریشی لێده‌بێت به‌ناوی عه‌ممار به‌لووچی‌و موسته‌فا ئه‌حمه هاوساوی. ئه‌وان چاوه‌ڕوانی ئه‌وه ده‌كه‌ن له‌و ڕۆژه‌دا بن لادن ببینن، به‌ڵام ئه‌و به‌بێ ئه‌وه‌ی تارماییه‌كه‌ی له‌به‌رچاویان لاچێت، نایه‌ت‌و ئیتر ئه‌م چوار پیاوه له‌به‌رده‌م شاشه‌ی ته‌له‌ڤیزیۆنێكدا كه به وێنه‌كانی سه‌نته‌ری بازرگانی جیهانی‌و پنتاگۆن شاگه‌شكه‌یان ده‌كات، داده‌نیشن.
هه‌رله‌و چركه‌ساته‌ی ته‌ماشاكردنی وێنه‌كان‌و شاگه‌شكه‌بووندا، خالد شێخ محه‌مه‌د ده‌ڵێت: "ئه‌مه خه‌ون‌و كاری هه‌موو ژیانم بوو."
ساڵی 2006، خالد شێخ ده‌ستگیرده‌كرێت‌و ده‌گوازرێته‌وه بۆ گرتووخانه‌ی "گوانتانامۆ" له دوورگه‌ی كوبا، پێش ئه‌و به‌رواره‌ش، به چوار ساڵ ڕه‌مزی بن شێبه ده‌گیرێت‌و به‌هه‌مان شێوه له‌هه‌مان گرتووخانه‌ی گوانتانامۆ ده‌بێت. ئه‌مه‌ی دووه‌میان، كه بۆ ماوه‌یه‌ك له ماڵی محه‌مه‌د عه‌تا له ئه‌ڵمانیا، كه یه‌كێكه له ئه‌نجامده‌رانی هێرشه‌كانی 11ی سێپته‌مبه‌ر، ماوه‌ته‌وه‌و واش بڕیاربوو یه‌كێكبێت له ئه‌نجامده‌ره‌كان، به‌ڵام به‌هۆی وه‌رنه‌گرتنی ڤیزه‌ی چوونه ناو ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا، ئه‌و كاره‌ی بۆ نه‌كرا.
ئه‌وه‌ی زۆر سه‌رنجڕاكێشده‌بێت له‌نێوان ئه‌م "جیهادییه"یانه‌ی ناو بازنه نزیكه‌كه‌ی بن لادن، پلانی لێدانی فڕۆكه‌خانه‌ی گه‌وره‌ی "هێترۆ" بووه له له‌نده‌نی پایته‌ختی به‌ریتانیا، به‌هه‌مان مۆدێلی لێدانی سه‌نته‌ری بازرگانی جیهانی له نیویۆرك، ده‌رباره‌ی ئه‌م پلانه‌ش، خالد شێخ به ڕه‌مزی بن شێبه‌ی وتووه: "دۆزینه‌وه‌ی دوو یان سێ چه‌ته‌و ڕفێنه‌ر كارێكی گران نییه." پلانه‌كه‌ش كه خالد شێخ وه‌ك سه‌ركرده‌ی پرۆسه سه‌ربازییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی قاعیده دوای هه‌ڵهاتنی له ئه‌فغانستان له مانگی سێپته‌مبه‌ری ساڵی 2001 دایڕشتووه‌و له‌مانگی جه‌نیوه‌ری 2002دا به‌باشی پێشكه‌وتووه، گه‌ڕانه‌وه‌ی فڕۆكه‌یه‌ك بووه به نیوه‌بازنه‌یی بۆ سه‌ر فڕۆكه‌خانه‌ی "هێترۆ" دوای فڕینی به چه‌ند ده‌قه‌یه‌ك‌و لێدانی.
بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش دوو گروپیان پێكاهێنابوو، یه‌كه‌میان له به‌ریتانیا ده‌بێت له‌گه‌ڵ خولێكی فێربوونی فڕۆكه‌وانی له كینیا (ئه‌فریقیا). دووه‌میشیان، له شانشینی عه‌ره‌بی سعودیه ده‌بێت‌و ئه‌ندامه‌كانی وه‌ك هه‌ڵبژێراوی شه‌هید دیاری ده‌كرێن، بۆ به‌شداریكردن له‌هێڕشه‌كه‌دا.
خالد شێخ ئه‌ندازیاری هه‌موو پلانه‌كانی قاعیده بوو، كه‌سێكی نزیك‌و باوه‌ڕپێكراوی بن لادن بوو، تا ئه‌وپه‌ڕی توندڕه‌وی، توندڕه‌و‌و دڵڕه‌ق بوو، هه‌ر به بڕیاری ئه‌و ڕۆژنامه‌نووسی ڕۆژنامه‌ی ۆول ستریت ژوورنال "دانیال پیرل" له مانگی جه‌نیوه‌ری 2003 له شاری كه‌راچی ئیعدامكرا، كاتێكیش ئه‌م كوشتنه له‌لایه‌ن كۆنه به‌رپرسی عه‌سكه‌ری قاعیده "سه‌یفولعه‌دل" به شتێكی خراپ وه‌سفده‌كرێت، خالد شێخ ڕه‌تی ده‌كاته‌وه‌و داواده‌كات له‌گه‌ڵ سه‌ركرده‌یه‌كی تری قاعیده‌دا گفتوگۆ بكات، وه‌ك "شه‌ریف میسری."
ئه‌م پیاوه دڵڕه‌قه باوه‌ڕپێكراوه‌ی بن لادن، ته‌نها له چوارچێوه‌ی پاكستان‌و ئه‌وروپادا كاری نه‌ده‌كردو سه‌رپه‌رشتی‌و سه‌ركردایه‌تی به‌شێك له تۆڕه‌كانی "ئاسیا"شی ده‌كرد، وه‌ك به‌رپرسێكی دارایی ڕێكخراوی قاعیده‌و ده‌ستكراوه‌ی گه‌ڵا سه‌وزه‌كه "دۆلار" سه‌دان هه‌زار دۆلار ده‌داته ڕێكخراوی "الجماعه الاسلامیه" له ئه‌نده‌نوسیا‌و ڕێكخه‌ری هێرشه خوێناوییه‌كه‌ی هۆتێل ماریۆت ده‌بێت له جاكارتای پایته‌ختی ئه‌نده‌نوسیا ساڵی 2003.
له‌مانه‌ش زیاتر له مانكی ئۆگستی 2003دا له انیشتنێكیدا له‌گه‌ڵ "محه‌مه‌د عاتف" به‌رپرسی عه‌سكه‌ری قاعیده داوای دروستكردنی چه‌كی كیمیاوی "ئه‌نتراكس" ده‌كات.
ئه‌مانه به‌شێكی كه‌می ئه‌و ژینگه ئایدیۆلۆژییه دڵڕه‌قه‌ی قاعیده بوون، كه به‌سه‌رپه‌رشتی بن لادن، كوشتن‌و تۆقاندنی به‌رهه‌م ده‌هێنا. پرسیاره‌كه‌ش ئه‌وه‌یه، ئایا عه‌داله‌ت به‌رپاكرا وه‌ك "لۆمۆند" ده‌ڵێت؟
* تێبینی: ئه‌م بابه‌ته به‌ده‌ستكارییه‌وه له ژماره‌ی ڕۆژی 3/5/2011ی ڕۆژنامه‌ی لۆمۆندی فه‌ره‌نسییه‌وه وه‌رگیراوه.
تعليقات