خالد سلێمان
23/1/2012
كه‌س نازانێت (گ.ر.ح) خنكێنراوه‌و قورابنییه‌كی تری كه‌لتووری پاككردنه‌وه‌ی شه‌ره‌فه، یان پێش ئه‌وه‌ی ده‌ستی ژنكوژه‌كانی ئه‌م وڵاته‌ی پێبگات، به‌پشتێنێكی پیاوانه خۆی خنگاندووه‌و جه‌سته‌یه‌كی هه‌ڵواسراوی بۆ كۆمه‌ڵگه به‌دیاریی به‌جێهێشتووه. هه‌واڵه‌كه وه‌ك له‌سایتی (PUKMedia)دا هاتووه، ده‌ڵێت سه‌عات 2:30 ده‌قیقه‌ی به‌ره‌به‌یانی 21/1/2012 له‌گه‌ڕه‌كی راپه‌ڕینی شاری قه‌ڵادزێ ژنێكی ته‌مه‌ن 34 ساڵان به‌خنكاوی به‌په‌نجه‌ره‌ی ماڵه‌كه‌ی خۆیانه‌وه به‌هه‌ڵواسراوی دۆزراوه‌ته‌وه، به‌ڵام تائێستا ئاشكرانه‌بووه كه ئه‌و ژنه خنكێندراوه یان خۆی خۆی خنكاندووه.
پێش ئه‌و هه‌واڵه‌ش به‌ساڵێك به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی به‌شی چاودێریی دایك‌و منداڵ له‌وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی، ورده‌كاریی‌و داتای ترسناك له‌سه‌ر خه‌ته‌نه‌كردنی ژنانی كوردستان ده‌خاته‌ڕوو. پوخته‌ی راپۆرته‌كه ده‌ڵێت: له‌ئه‌نجامی توێژینه‌وه‌یه‌ك كه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كه ئه‌نجامیداوه‌و (5112) ژن به‌شدارییان تێداكرد 41%ی ئه‌و ژماره‌یه خه‌ته‌نه‌كراون.
میسداقیه‌ت ده‌خاته ژێر پرسیاره‌وه
راپۆرته‌كه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی به‌شی چاودێریی دایك‌و منداڵان ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ش ده‌كات، كه له‌شاری دهۆك هیچ حاڵه‌تێكی خه‌ته‌نه ڕه‌چاونه‌كراوه، ئه‌وانه‌ش كه خه‌ته‌نه‌كراون زۆربه‌یان به‌ته‌مه‌ن گه‌وره‌ن‌و رێژه‌یان له‌ناو منداڵاندا كه‌متره له‌گه‌وره‌كان، به‌ڵام ئه‌وه‌ی سه‌رنجڕاكێشه‌و جێگه‌ی ڕاوه‌ستانه له‌و ڕاپۆرته‌دا ئه‌وه‌یه كه بڕیاری خه‌ته‌نه‌كردن به‌ڕێژه‌ی یه‌كه‌م له‌لایه‌ن دایك‌و دواتر داپیره‌و دوای ئه‌ویش باوكه‌وه دراوه.سووكایةتی پێكردن‌و كوشتن‌و خه‌ته‌نه‌كردنی ژنی كورد
خالد سلێمان
23/1/2012
كه‌س نازانێت (گ.ر.ح) خنكێنراوه‌و قورابنییه‌كی تری كه‌لتووری پاككردنه‌وه‌ی شه‌ره‌فه، یان پێش ئه‌وه‌ی ده‌ستی ژنكوژه‌كانی ئه‌م وڵاته‌ی پێبگات، به‌پشتێنێكی پیاوانه خۆی خنگاندووه‌و جه‌سته‌یه‌كی هه‌ڵواسراوی بۆ كۆمه‌ڵگه به‌دیاریی به‌جێهێشتووه. هه‌واڵه‌كه وه‌ك له‌سایتی (PUKMedia)دا هاتووه، ده‌ڵێت سه‌عات 2:30 ده‌قیقه‌ی به‌ره‌به‌یانی 21/1/2012 له‌گه‌ڕه‌كی راپه‌ڕینی شاری قه‌ڵادزێ ژنێكی ته‌مه‌ن 34 ساڵان به‌خنكاوی به‌په‌نجه‌ره‌ی ماڵه‌كه‌ی خۆیانه‌وه به‌هه‌ڵواسراوی دۆزراوه‌ته‌وه، به‌ڵام تائێستا ئاشكرانه‌بووه كه ئه‌و ژنه خنكێندراوه یان خۆی خۆی خنكاندووه.
پێش ئه‌و هه‌واڵه‌ش به‌ساڵێك به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی به‌شی چاودێریی دایك‌و منداڵ له‌وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی، ورده‌كاریی‌و داتای ترسناك له‌سه‌ر خه‌ته‌نه‌كردنی ژنانی كوردستان ده‌خاته‌ڕوو. پوخته‌ی راپۆرته‌كه ده‌ڵێت: له‌ئه‌نجامی توێژینه‌وه‌یه‌ك كه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كه ئه‌نجامیداوه‌و (5112) ژن به‌شدارییان تێداكرد 41%ی ئه‌و ژماره‌یه خه‌ته‌نه‌كراون.
میسداقیه‌ت ده‌خاته ژێر پرسیاره‌وه
راپۆرته‌كه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی به‌شی چاودێریی دایك‌و منداڵان ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ش ده‌كات، كه له‌شاری دهۆك هیچ حاڵه‌تێكی خه‌ته‌نه ڕه‌چاونه‌كراوه، ئه‌وانه‌ش كه خه‌ته‌نه‌كراون زۆربه‌یان به‌ته‌مه‌ن گه‌وره‌ن‌و رێژه‌یان له‌ناو منداڵاندا كه‌متره له‌گه‌وره‌كان، به‌ڵام ئه‌وه‌ی سه‌رنجڕاكێشه‌و جێگه‌ی ڕاوه‌ستانه له‌و ڕاپۆرته‌دا ئه‌وه‌یه كه بڕیاری خه‌ته‌نه‌كردن به‌ڕێژه‌ی یه‌كه‌م له‌لایه‌ن دایك‌و دواتر داپیره‌و دوای ئه‌ویش باوكه‌وه دراوه.
هه‌واڵی كوشتنه‌كانی ئه‌م دواییه‌و راپۆرته‌كه‌ی ساڵی پێشوو، له‌ڕوویه‌كی زیاتره‌وه نوخبه‌ی سیاسی‌و ڕووناكبیریی‌و حوكم له‌كوردستاندا ده‌خاته به‌رده‌م به‌رپرسیارێتـییه‌وه‌و هه‌ر كه‌مته‌رخه‌مییه‌ك له‌به‌رامبه‌ریدا، میسداقییه‌تی هه‌موولایه‌كمان ده‌خاته ژێر له‌نگییه‌وه. له‌پێش هه‌موو لایه‌كیشه‌وه، په‌رله‌مانی كوردستان كه پێویسته پڕۆژه‌یاسایه‌ك بۆ ئه‌و میراته كۆمه‌ڵایه‌تییه دڵڕه‌قه ده‌ربكات‌و وه‌ك تاوانێك بیناسێنێت، به‌تایبه‌تی دوای ئه‌وه‌ی زۆربه‌ی زانایانی ئایینی ئه‌وه‌یان بۆ خه‌ڵك خسته‌ڕوو، كه ئه‌مه په‌یوه‌ندیی به‌ئایینه‌وه نییه. به‌ڵام له‌نێوان ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ی زانایانی ئایینی‌و به‌رده‌وامبوونی میراته‌كه‌دا- میراتی خه‌ته‌نكردن‌و كوشتن-، جۆرێك له‌ناڕوونی‌و تێڕوانینی ته‌مومژاوی هه‌یه، یان با بڵێین، هاوپه‌یمانێتییه‌كی مێژوویی نێوان پیاوان‌و زانایانی ئایینی‌و كۆمه‌ڵگه له‌ئارادایه؛ واته میراته‌كه له‌بنه‌ڕه‌تدا به‌دڵی هه‌ردوولایه‌‌و كه‌س لاریی لێ نییه. ده‌سه‌ڵاتیش له‌جیهانبینی‌و بۆچوونی ئه‌و دوو جه‌مسه‌ره زیاتر ناڕوات، به‌مانایه‌كی تر ده‌توانین بڵێین ده‌سه‌ڵاتیش به‌شێكی ئه‌و هاوپه‌یمانێتییه‌یه.
میرات‌و ره‌فتاری كۆمه‌ڵایه‌تی
به‌كورتییه‌كه‌ی، نه‌ناساندنی دیارده‌ی خه‌ته‌نه‌كردنی مێینه له‌كوردستاندا وه‌ك تاوانێك‌و هێشتنه‌وه‌ی سووكایه‌تی پێكردن‌و كوشتن‌و دانه‌نانی یاسایه‌ك بۆ سزادانی ئه‌نجامده‌ران كه كه‌لتوورێكی دڵڕه‌قی كۆمه‌ڵایه‌تی له‌پشتیانه‌وه ده‌وه‌ستێت، یه‌كێكه له‌و هۆكارانه‌ی كه هانی زیاتری كۆمه‌ڵگه ده‌دات بۆ به‌رده‌وامبوون له‌به‌رهه‌مهێنانه‌وه‌ی ئه‌م میراتی دڵڕه‌قییه كه به‌پێی هه‌موو عورفێك ده‌چێته خانه‌ی تاوانه‌وه.
جارێكی تریش، ده‌گه‌ڕێمه‌وه سه‌ر ئه‌و خاڵه‌ی، كه په‌رله‌مانی كوردستان له‌پێشه‌وه‌ی به‌رپرسیارێتیدایه‌و هیچ پاساوێكی له‌به‌رده‌مدا نییه، بۆئه‌وه‌ی مه‌سه‌له‌یه‌كی گرنگی وه‌ها نه‌كاته یاسایه‌ك‌و له‌ڕێگه‌یه‌وه تاوانێكی له‌مجۆره نه‌خاته به‌رده‌م یاسای سزادانه‌وه. ئه‌مه‌ش له‌یه‌كێك له‌پڕه‌نسیپه سه‌ره‌تاییه‌كانی په‌یوه‌ندیی نێوان ده‌وڵه‌ت‌و كۆمه‌ڵگه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرێت، ئه‌ویش ڕێكخستن‌و دیسپلینكردنی میرات‌و ره‌فتاری كۆمه‌ڵایه‌تییه كه به‌بێ یاسای سزادان، په‌یوه‌ندییه‌كان ده‌چنه ده‌ره‌وه‌ی چوارچێوه مرۆییه‌كان.
ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌وه سه‌ر لێدوان‌و قسه‌ی پیاوانی ئایین له‌سه‌ر ئه‌م كێشه‌یه، ته‌ماشا ده‌كه‌ین به‌رپرسیارێتییه‌كه له‌سه‌رشانی خۆیان لاده‌به‌ن، به‌ڵام به‌بێ ئه‌وه‌ی شتێك بڵێین كۆمه‌ڵگه بخاته به‌رده‌م به‌رپرسیارێتیی ئه‌خلاقی‌و ئینسانییه‌وه. به‌پێچه‌وانه‌وه ئه‌وان باوك‌و دایك‌و كه‌سوكار له‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا سه‌رپشكده‌كه‌ن‌و ده‌یانخه‌نه ڕۆڵێكی هه‌مه‌لایه‌نه‌وه.
ئه‌م دوو ئاڕاسته كۆمه‌ڵایه‌تییه جیاوازه ده‌رباره‌ی مه‌سه‌له‌یه‌كی گرنگی وه‌ك خه‌ته‌نه‌كردنی مێینه‌و له‌بنه‌ما سه‌ره‌كییه‌كانیاندا، ده‌بێت له‌و ئاسته‌دا باسیان لێوه‌بكرێت كه كۆمه‌ڵگه ده‌كه‌وێته به‌ر هه‌ڕه‌شه، چونكه كاتێك جه‌سته ده‌كه‌وێته به‌رده‌م دڵڕه‌قی‌و سزادانه‌وه، ئه‌گه‌ر له‌ناو ژووری زیندانێكدا بێت، یان له‌به‌رده‌م گوێزانی پیرێژنێكی خه‌ته‌نه‌كاردا، تاوانه‌كه هه‌ر یه‌كه‌و جه‌سته تیایدا ده‌كه‌وێته به‌رده‌م دڵڕه‌قییه‌وه. خۆ ده‌بێ زانایانی ئایینیی ئه‌وه بزانن كه ئه‌م نه‌ریته به‌شێكه له‌خه‌یاڵی كۆمه‌ڵگه‌ی فیرعه‌ونه‌كان، وه‌ك سزایه‌ك دژی تاكه‌كان (نێرو مێ) ده‌ناسرێت. هه‌روه‌ها ده‌بێ ئه‌وه‌ش بزانن كه ئه‌م ئاكتی خه‌ته‌نه‌كردنه تاوانێكه دژی جه‌سته‌ی ژن، له‌سه‌رووی ئه‌مانه‌شه‌وه چێژی سێكسی لای ژن له‌ناوده‌بات‌و ده‌توانین بڵێین ئه‌سڵی مه‌سه‌له‌كه‌ش لێره‌دایه. هه‌ڵبه‌ته كوشتن‌و سوكایه‌تی پێكردنیش به‌هه‌مان شێوه جۆرێكه له‌داماڵینی ژن‌و جه‌سته‌ی ژن له‌چێژ نه‌ك ته‌نها له‌ڕووی سێكسییه‌وه، به‌ڵكو داماڵینه له‌مافه‌كانی ژیانیش.
چاره‌نووسی كیژۆڵه‌كانی كورد
كاتێك زانایان ئه‌م ڕاستیانه ده‌زانن‌و بۆ خه‌ڵكیشی روونده‌كه‌نه‌وه كه ئه‌م كێشه‌یه په‌یوه‌ندیی به ئایینه‌وه نییه، بۆچی‌و چ هۆكارێكی ئه‌خلاقی وایان لێده‌كات سزادان بده‌نه ده‌ستی «وه‌لی ئه‌مره‌كان»؟، خۆ ئه‌وان باشده‌زانن كه له‌لادێ دووره ده‌ست‌و شوێنه دواكه‌وتووه‌كانی كوردستاندا هیچ هۆشیارییه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی نییه، خه‌ڵكێكی زۆر وا تێده‌گه‌ن كه خه‌ته‌نه‌كردن سوننه‌ته‌و سزادانی ژنانیش ئه‌ركی كۆمه‌ڵایه‌تی‌و ئه‌خلاقی وه‌لی ئه‌مره‌كانه. هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ش باشده‌زانن كه قسه‌یه‌كی ئه‌وان به‌هه‌زار قسه‌ی رووناكبیران‌و یاساناسان‌و پیاوانی ده‌سه‌ڵات‌و سیاسه‌ته؛ ئه‌ی ئیتر بۆ خۆیان له‌مه‌سه‌له‌كه ده‌شارنه‌وه‌و چاره‌نووسی كیژۆڵه‌كانی كورد ده‌ده‌نه ده‌ستی خه‌یاڵێكی دڵڕه‌ق‌و سزایان ده‌ده‌ن.
ئه‌وه‌ی په‌یوه‌سته به‌ده‌سه‌ڵاته‌وه، رۆڵی ده‌سه‌ڵاتی یاسادانان (په‌رله‌مان)، پێشی ده‌سه‌ڵاته‌كانی تر (ده‌سه‌ڵاتی جێبه‌جێكردن، ده‌سه‌ڵاتی یاسا، ده‌سه‌ڵاتی ڕۆژنامه‌نووسی) ده‌كه‌وێت، چونكه به‌پێی یاسایه‌ك كه ئه‌م میراته وه‌ك تاوانێك بناسێنێت‌و هه‌ردوو ده‌سه‌ڵاتی جێبه‌جێكردن‌و یاسادانان ده‌خاته به‌رده‌م ئه‌رك‌و به‌رپرسیارێتی جێبه‌جێكردن‌و ڕێكخستنه‌وه. هه‌ڵبه‌ته هاتنه ده‌نگی میدیا له‌ئاستی بێده‌نگبوونی په‌رله‌ماندا رۆڵێكی گه‌وره ده‌بینێت‌و ده‌توانێت ناوه‌نده‌كانی پارێزگاریكردن له‌مافه‌كانی مرۆڤ‌‌و ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی توندوتیژی‌و تاوانی كۆمه‌ڵایه‌تی له‌سه‌ر شانۆی ناڕه‌زایی‌و بێده‌نگ نه‌بوون بێنێته قسه‌كردن.
له‌لایه‌كی تره‌وه، ئه‌ركی ئه‌خلاقی‌و مرۆیی هه‌موو ڕووناكبیرانی كورده له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م میراته دڵڕه‌ق‌و دواكه‌وتووه‌دا بووه‌ستن، وه‌ك چۆن كه‌مپین بۆ ئازادییه‌كانی ڕاده‌ربڕین‌و ڕۆژنامه‌نووسی‌و سیاسی ڕێكده‌خه‌ن‌و له‌زۆر ئاستی جه‌ماوه‌ریدا كاری بۆ ده‌كه‌ن‌و گوشار دروستده‌كه‌ن، ئاوهاش هه‌موو توانایه‌ك بۆ راگرتنی تاوانی كوشتن‌و خه‌ته‌نه‌كردنی ژن بكرێته به‌شێك له‌قسه‌كردن له‌سه‌ر ئازادی، چونكه باسكردن له‌ئازادیی سیاسی به‌بێ ئازادی كۆمه‌ڵایه‌تی‌و تاكه‌كان، به‌تایبه‌تیش ئازادیی ژن، بێبه‌هاكردنی ئازادیی خۆیه‌تی.
هه‌واڵی كوشتنه‌كانی ئه‌م دواییه‌و راپۆرته‌كه‌ی ساڵی پێشوو، له‌ڕوویه‌كی زیاتره‌وه نوخبه‌ی سیاسی‌و ڕووناكبیریی‌و حوكم له‌كوردستاندا ده‌خاته به‌رده‌م به‌رپرسیارێتـییه‌وه‌و هه‌ر كه‌مته‌رخه‌مییه‌ك له‌به‌رامبه‌ریدا، میسداقییه‌تی هه‌موولایه‌كمان ده‌خاته ژێر له‌نگییه‌وه. له‌پێش هه‌موو لایه‌كیشه‌وه، په‌رله‌مانی كوردستان كه پێویسته پڕۆژه‌یاسایه‌ك بۆ ئه‌و میراته كۆمه‌ڵایه‌تییه دڵڕه‌قه ده‌ربكات‌و وه‌ك تاوانێك بیناسێنێت، به‌تایبه‌تی دوای ئه‌وه‌ی زۆربه‌ی زانایانی ئایینی ئه‌وه‌یان بۆ خه‌ڵك خسته‌ڕوو، كه ئه‌مه په‌یوه‌ندیی به‌ئایینه‌وه نییه. به‌ڵام له‌نێوان ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ی زانایانی ئایینی‌و به‌رده‌وامبوونی میراته‌كه‌دا- میراتی خه‌ته‌نكردن‌و كوشتن-، جۆرێك له‌ناڕوونی‌و تێڕوانینی ته‌مومژاوی هه‌یه، یان با بڵێین، هاوپه‌یمانێتییه‌كی مێژوویی نێوان پیاوان‌و زانایانی ئایینی‌و كۆمه‌ڵگه له‌ئارادایه؛ واته میراته‌كه له‌بنه‌ڕه‌تدا به‌دڵی هه‌ردوولایه‌‌و كه‌س لاریی لێ نییه. ده‌سه‌ڵاتیش له‌جیهانبینی‌و بۆچوونی ئه‌و دوو جه‌مسه‌ره زیاتر ناڕوات، به‌مانایه‌كی تر ده‌توانین بڵێین ده‌سه‌ڵاتیش به‌شێكی ئه‌و هاوپه‌یمانێتییه‌یه.
میرات‌و ره‌فتاری كۆمه‌ڵایه‌تی
به‌كورتییه‌كه‌ی، نه‌ناساندنی دیارده‌ی خه‌ته‌نه‌كردنی مێینه له‌كوردستاندا وه‌ك تاوانێك‌و هێشتنه‌وه‌ی سووكایه‌تی پێكردن‌و كوشتن‌و دانه‌نانی یاسایه‌ك بۆ سزادانی ئه‌نجامده‌ران كه كه‌لتوورێكی دڵڕه‌قی كۆمه‌ڵایه‌تی له‌پشتیانه‌وه ده‌وه‌ستێت، یه‌كێكه له‌و هۆكارانه‌ی كه هانی زیاتری كۆمه‌ڵگه ده‌دات بۆ به‌رده‌وامبوون له‌به‌رهه‌مهێنانه‌وه‌ی ئه‌م میراتی دڵڕه‌قییه كه به‌پێی هه‌موو عورفێك ده‌چێته خانه‌ی تاوانه‌وه.
جارێكی تریش، ده‌گه‌ڕێمه‌وه سه‌ر ئه‌و خاڵه‌ی، كه په‌رله‌مانی كوردستان له‌پێشه‌وه‌ی به‌رپرسیارێتیدایه‌و هیچ پاساوێكی له‌به‌رده‌مدا نییه، بۆئه‌وه‌ی مه‌سه‌له‌یه‌كی گرنگی وه‌ها نه‌كاته یاسایه‌ك‌و له‌ڕێگه‌یه‌وه تاوانێكی له‌مجۆره نه‌خاته به‌رده‌م یاسای سزادانه‌وه. ئه‌مه‌ش له‌یه‌كێك له‌پڕه‌نسیپه سه‌ره‌تاییه‌كانی په‌یوه‌ندیی نێوان ده‌وڵه‌ت‌و كۆمه‌ڵگه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرێت، ئه‌ویش ڕێكخستن‌و دیسپلینكردنی میرات‌و ره‌فتاری كۆمه‌ڵایه‌تییه كه به‌بێ یاسای سزادان، په‌یوه‌ندییه‌كان ده‌چنه ده‌ره‌وه‌ی چوارچێوه مرۆییه‌كان.
ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌وه سه‌ر لێدوان‌و قسه‌ی پیاوانی ئایین له‌سه‌ر ئه‌م كێشه‌یه، ته‌ماشا ده‌كه‌ین به‌رپرسیارێتییه‌كه له‌سه‌رشانی خۆیان لاده‌به‌ن، به‌ڵام به‌بێ ئه‌وه‌ی شتێك بڵێین كۆمه‌ڵگه بخاته به‌رده‌م به‌رپرسیارێتیی ئه‌خلاقی‌و ئینسانییه‌وه. به‌پێچه‌وانه‌وه ئه‌وان باوك‌و دایك‌و كه‌سوكار له‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا سه‌رپشكده‌كه‌ن‌و ده‌یانخه‌نه ڕۆڵێكی هه‌مه‌لایه‌نه‌وه.
ئه‌م دوو ئاڕاسته كۆمه‌ڵایه‌تییه جیاوازه ده‌رباره‌ی مه‌سه‌له‌یه‌كی گرنگی وه‌ك خه‌ته‌نه‌كردنی مێینه‌و له‌بنه‌ما سه‌ره‌كییه‌كانیاندا، ده‌بێت له‌و ئاسته‌دا باسیان لێوه‌بكرێت كه كۆمه‌ڵگه ده‌كه‌وێته به‌ر هه‌ڕه‌شه، چونكه كاتێك جه‌سته ده‌كه‌وێته به‌رده‌م دڵڕه‌قی‌و سزادانه‌وه، ئه‌گه‌ر له‌ناو ژووری زیندانێكدا بێت، یان له‌به‌رده‌م گوێزانی پیرێژنێكی خه‌ته‌نه‌كاردا، تاوانه‌كه هه‌ر یه‌كه‌و جه‌سته تیایدا ده‌كه‌وێته به‌رده‌م دڵڕه‌قییه‌وه. خۆ ده‌بێ زانایانی ئایینیی ئه‌وه بزانن كه ئه‌م نه‌ریته به‌شێكه له‌خه‌یاڵی كۆمه‌ڵگه‌ی فیرعه‌ونه‌كان، وه‌ك سزایه‌ك دژی تاكه‌كان (نێرو مێ) ده‌ناسرێت. هه‌روه‌ها ده‌بێ ئه‌وه‌ش بزانن كه ئه‌م ئاكتی خه‌ته‌نه‌كردنه تاوانێكه دژی جه‌سته‌ی ژن، له‌سه‌رووی ئه‌مانه‌شه‌وه چێژی سێكسی لای ژن له‌ناوده‌بات‌و ده‌توانین بڵێین ئه‌سڵی مه‌سه‌له‌كه‌ش لێره‌دایه. هه‌ڵبه‌ته كوشتن‌و سوكایه‌تی پێكردنیش به‌هه‌مان شێوه جۆرێكه له‌داماڵینی ژن‌و جه‌سته‌ی ژن له‌چێژ نه‌ك ته‌نها له‌ڕووی سێكسییه‌وه، به‌ڵكو داماڵینه له‌مافه‌كانی ژیانیش.
چاره‌نووسی كیژۆڵه‌كانی كورد
كاتێك زانایان ئه‌م ڕاستیانه ده‌زانن‌و بۆ خه‌ڵكیشی روونده‌كه‌نه‌وه كه ئه‌م كێشه‌یه په‌یوه‌ندیی به ئایینه‌وه نییه، بۆچی‌و چ هۆكارێكی ئه‌خلاقی وایان لێده‌كات سزادان بده‌نه ده‌ستی «وه‌لی ئه‌مره‌كان»؟، خۆ ئه‌وان باشده‌زانن كه له‌لادێ دووره ده‌ست‌و شوێنه دواكه‌وتووه‌كانی كوردستاندا هیچ هۆشیارییه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی نییه، خه‌ڵكێكی زۆر وا تێده‌گه‌ن كه خه‌ته‌نه‌كردن سوننه‌ته‌و سزادانی ژنانیش ئه‌ركی كۆمه‌ڵایه‌تی‌و ئه‌خلاقی وه‌لی ئه‌مره‌كانه. هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ش باشده‌زانن كه قسه‌یه‌كی ئه‌وان به‌هه‌زار قسه‌ی رووناكبیران‌و یاساناسان‌و پیاوانی ده‌سه‌ڵات‌و سیاسه‌ته؛ ئه‌ی ئیتر بۆ خۆیان له‌مه‌سه‌له‌كه ده‌شارنه‌وه‌و چاره‌نووسی كیژۆڵه‌كانی كورد ده‌ده‌نه ده‌ستی خه‌یاڵێكی دڵڕه‌ق‌و سزایان ده‌ده‌ن.
ئه‌وه‌ی په‌یوه‌سته به‌ده‌سه‌ڵاته‌وه، رۆڵی ده‌سه‌ڵاتی یاسادانان (په‌رله‌مان)، پێشی ده‌سه‌ڵاته‌كانی تر (ده‌سه‌ڵاتی جێبه‌جێكردن، ده‌سه‌ڵاتی یاسا، ده‌سه‌ڵاتی ڕۆژنامه‌نووسی) ده‌كه‌وێت، چونكه به‌پێی یاسایه‌ك كه ئه‌م میراته وه‌ك تاوانێك بناسێنێت‌و هه‌ردوو ده‌سه‌ڵاتی جێبه‌جێكردن‌و یاسادانان ده‌خاته به‌رده‌م ئه‌رك‌و به‌رپرسیارێتی جێبه‌جێكردن‌و ڕێكخستنه‌وه. هه‌ڵبه‌ته هاتنه ده‌نگی میدیا له‌ئاستی بێده‌نگبوونی په‌رله‌ماندا رۆڵێكی گه‌وره ده‌بینێت‌و ده‌توانێت ناوه‌نده‌كانی پارێزگاریكردن له‌مافه‌كانی مرۆڤ‌‌و ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی توندوتیژی‌و تاوانی كۆمه‌ڵایه‌تی له‌سه‌ر شانۆی ناڕه‌زایی‌و بێده‌نگ نه‌بوون بێنێته قسه‌كردن.
له‌لایه‌كی تره‌وه، ئه‌ركی ئه‌خلاقی‌و مرۆیی هه‌موو ڕووناكبیرانی كورده له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م میراته دڵڕه‌ق‌و دواكه‌وتووه‌دا بووه‌ستن، وه‌ك چۆن كه‌مپین بۆ ئازادییه‌كانی ڕاده‌ربڕین‌و ڕۆژنامه‌نووسی‌و سیاسی ڕێكده‌خه‌ن‌و له‌زۆر ئاستی جه‌ماوه‌ریدا كاری بۆ ده‌كه‌ن‌و گوشار دروستده‌كه‌ن، ئاوهاش هه‌موو توانایه‌ك بۆ راگرتنی تاوانی كوشتن‌و خه‌ته‌نه‌كردنی ژن بكرێته به‌شێك له‌قسه‌كردن له‌سه‌ر ئازادی، چونكه باسكردن له‌ئازادیی سیاسی به‌بێ ئازادی كۆمه‌ڵایه‌تی‌و تاكه‌كان، به‌تایبه‌تیش ئازادیی ژن، بێبه‌هاكردنی ئازادیی خۆیه‌تی.
سەرچاوە: کوردستانی نوێ
تعليقات