خالد سلێمان
6/2/2012
كوردستان, یان با بڵێین كوردستانه‌كانی رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست له‌كوێی به‌هاره‌كانی دنیای عه‌ره‌بدان, به‌شێوه‌یه‌كی تر به‌هاره عه‌ره‌بییه‌كان و كۆی گۆڕانكارییه‌كانی رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست و باكووری ئه‌فریقا- به‌سه‌ربه‌خۆیی باشووری سودانه‌وه له‌ڕێگای شۆڕشی ریفیراندۆمه‌وه-, ده‌بنه تینێك بۆ جوڵاندنی شه‌مه‌نده‌فه‌ری وه‌ستاوی كوردستان و پرسیاری سه‌ربه‌خۆیی؟ ئه‌مه پرسیاری دوای خوێندنه‌وه‌ی دوا كتێبـی نووسه‌رو رۆژنامه‌نووس ((ستران عه‌بدوڵڵا)) بوو كه له‌ڕۆژانی رابردوودا له‌ژێر ناونیشانی (كوردستان چاوه‌ڕێی تینه) بڵاو بۆوه.به‌ڵام له‌سه‌رتاسه‌ری ئه‌و حیكایه‌ته سیاسی و مێژوویانه‌ی وا ده‌یانكاته بابه‌تی كتێبه‌كه‌ی, پرسیارێكی تری لای من دروستكردو ده‌كرێ به‌یه‌كێك له‌بنه‌ماكانی سه‌ربه‌خۆبوونێكی تۆكمه ده‌ستنیشان بكرێت ئه‌وه‌یه, ئایا به‌هاره عه‌ره‌بیه‌كان ده‌بنه فاكته‌ری چاكسازییه‌كی سیاسی و ره‌سمكردنه‌وه‌ی سیستمی حوكمڕانی له‌كوردستاندا.هه‌ڵبه‌ته لێره‌دا مه‌به‌ست له‌هه‌رێمی كوردستانه‌و هه‌رێمه‌كانی تر له‌سیاقی جیاوازدا باسده‌كرێن, به‌تایبه‌تیش هه‌ردوو هه‌رێمه‌كه‌ی ژێرده‌ستی توركیاو سوریا كه‌حاڵی حازر له‌جوڵه‌یه‌كی سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی نوێدا ده‌ژین.
كۆمه‌ڵێك هۆكار وایان لێكردم بیر له‌وه بكه‌مه‌وه له‌سه‌ر ئه‌م كتێبه‌ی ستران عه‌بدوڵڵا بنووسم, به‌دڵنیاییه‌وه یه‌كه‌م هۆكاریان ئه‌وه‌یه كه كتێبه‌كه به‌شێكه له‌دیمه‌نێكی سیاسی و سیجالێكی رۆژانه‌ی نێوان سیاسییه‌كان و نووسه‌ران و رۆژنامه‌نووسان و ناوه‌نده ئه‌كادیمییه‌كان, هه‌ندێكمان به‌شێوه‌یه‌كی زاره‌كی به‌سه‌ریدا تێپه‌ڕده‌بین و هه‌ندێكیشمان وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌م كتێبه‌دا ده‌بینرێت ده‌یكه‌ێنه به‌ڵگه‌و ئارگۆمێنت و كه‌ره‌سته‌ی تێگه‌یشتن و ئا نالیزه‌كردنی گۆڕانكارییه‌كان. دووه‌میان راوه‌ستانه له‌سه‌ر گه‌ڕانه‌وه‌ی توركیاو ئێران وه‌ك دوو یاریزانی كۆنی ناوچه‌كه بۆ ناو بازنه‌ی یاریكردن. سێیه‌میان ناوبردنی شۆڕش و گۆڕانكارییه‌كان وه‌ك چه‌ند به‌هارێكی عه‌ره‌بی و تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی ئه‌و وڵاته عه‌ره‌بیانه‌ی شۆڕشه‌كانی گرتنیه‌وه. چواره‌میان به‌ستنه‌وه‌ی چاره‌نووسی ((كوردستان))ه‌كان به‌زمانێكی گێڕانه‌وه‌ی وه‌هاوه كه به‌رگی خه‌واجانه, یان با بڵێین ئه‌فه‌ندیانه له‌خۆ داده‌ماڵێت و ڕۆده‌چێته ناو خه‌ونی كوردییه‌وه له‌ڕێگای ده‌سته‌واژه‌و میكانیزمی گێڕانه‌وه‌و گوتارێكی (سه‌ردی)ه‌وه. له‌م زمانه‌دا نووسه‌ر سیاسه‌ت ده‌گێڕێته‌وه‌و باسی ناكات, سیاسه‌ت ده‌كات حیكایه‌ت نه‌ك به‌سیاسه‌تكردنی حیكایه‌ت. پێنجه‌م و كۆتایی, لانه‌دانه‌وه‌یه به‌لای پرسی چاكسازیی راسته‌قینه له‌كوردستانداو زیاتر راوه‌ستانه له‌سه‌ر ((ئیستیحقاقی نه‌ته‌وه‌یی)), چونكه به‌لای نووسه‌ره‌وه ((زه‌حمه‌ته بۆ نه‌ته‌وه‌یه‌كی وه‌ك كورد له‌یه‌ككاتدا سۆپه‌رمان ئاسا چاكسازیی سه‌رتاسه‌ری و راسته‌قینه بكاو ده‌رك به‌مه‌ترسیه‌كانی سه‌ر كوردستانیش بكات)). لاپه‌ڕه ٩٧
ستران عه‌بدوڵڵا له‌م نووسینه‌و به‌شێكی تری نووسینه‌كانیدا له‌بری زمانێكی سیاسی داماڵراو, په‌نا ده‌باته سه‌ر حیكایه‌تی سیاسی و مێژوویی و ده‌نگ و باسی نه‌ته‌وه‌كان و پێش هاتنه سه‌ر باسكردنی ئه‌زموونی كوردستان و خۆپیشاندانه‌كانی به‌هاری 2011, بازنه‌یه‌كی نێوده‌وڵه‌تی له‌ئه‌زموونی تبتییه‌كان و ئیگۆرییه‌كان له‌چین و ئه‌مازیغه‌كان مه‌غریب و جه‌زائیرو قیبتییه‌كانی میسرو چیچان و میلله‌تانی تر دروست ده‌كات. له‌م بازنه‌یه‌دا كێشه‌ی كورد زیاتر روونده‌بێته‌وه‌و هه‌ر له‌م سیاقه‌شدا ره‌خنه له‌وه ده‌گرێت میلله‌تان وه‌ك مشك له‌تاقیگه‌كانی ئایدیۆلۆژیادا به‌كار بهێنرێن. به‌ڵام به‌گه‌ڕانه‌وه بۆ لای ئه‌زموونی هه‌رێمی كوردستان و ئه‌و فه‌زا سیاسییه نوێیه‌ی له‌دوای ساڵی 1991ه‌وه دروست بووه, هه‌روه‌ها ئه‌و گۆڕانكارییه گه‌وره‌یه‌ی دوای 2003 به‌سه‌ر كوردستاندا هات, به‌شێكی زۆری نووسینه‌كه‌ی بۆ ئه‌و فه‌زا سیاسییه نوێیه دیاری ده‌كات كه‌دوای ده‌ركه‌وتنی ئۆپۆزسیۆن 2009 هاته كایه‌وه. لێره‌شدا به‌بێ شك خۆپیشاندانه‌كانی به‌هاری رابردوو كه‌تیایاندا نسیبـی گه‌وره به‌ری ئیسلامییه‌كان ده‌كه‌وێت, كه به‌لای نووسه‌ره‌وه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان بزوێنه‌ری خۆپیشاندانه‌كان بوو, به‌ڵام ئیسلامییه‌كان قازانجكه‌ری یه‌كه‌م بوون به‌بێ ئه‌وه‌ی له‌ئه‌زموونه (لۆكال)یه بچووكه‌كانیان له‌شاره‌زوور بكۆڵنه‌وه‌و ته‌نانه‌ت ره‌وتێكی چاكسازیی ناوخۆیشیان تێدابێت. هه‌ر لێره‌وه ستران عه‌بدوڵڵا دێته سه‌رئه‌وه‌ی كه‌ئه‌و ئایدیۆلۆژیانه‌ی وا میلله‌تان وه‌ك مشك ده‌خه‌نه تاقیگه‌كانیه‌وه, چه‌پ بن یان راستڕه‌و هه‌ر ئایدیۆلۆژیان و جیاوازییان له‌نێواندا نییه.
یه‌كێك له‌و خاڵه گرنگانه‌ی تر كه‌نووسه‌ر له‌سه‌ری راده‌وه‌ستێت, ترسی میلله‌ت و گروپه ئیتنییه بن ده‌سته‌كانن و ئه‌و جیاوازیانه‌ی ترسه‌كان له‌یه‌كتر جیاده‌كه‌نه‌وه. له‌میسر قیبتییه‌كان له‌وه ده‌ترسن بكه‌ونه ژێر حوكمێكی تیۆكراتی (ئیخوان)ه‌وه, به‌ڵام ترسی سوننه‌كان له‌عیراق یان عه‌له‌وییه‌كان له‌سوریا له‌ده‌ستدانی (ئیمتیازاته), به‌ڵام ترسی كورد له‌وانه گه‌وره‌تره‌و ڕه‌گ و ڕیشه‌ی له‌گه‌ڕانه‌وه‌ی دوو جه‌مسه‌ری گه‌وره له‌ناوچه‌كه‌دا بۆ سه‌كۆی سیاسی هه‌رێمایه‌تی- نێوده‌وڵه‌تیش- به‌رجه‌سته ده‌بێت, ئه‌وانیش توركیاو ئێرانن كه‌هه‌ردوولا به‌لای ئیسلامییه‌كاندا ده‌شكێنه‌وه‌و هه‌موو شتێك له‌پێناو لاوازكردنی ناسیۆنالیزمی كورددا ده‌كه‌ن.
یه‌كێك له‌و خاڵانه‌ی كه‌نووسه‌ر له‌سه‌ری رانه‌وه‌ستاوه‌و ده‌كرا به‌شێكی گرنگی كتێبه‌كه بێت لادانه‌وه بوو بۆ لای ئه‌زموونی هه‌رێمی كوردستان و گرفتی گه‌نده‌ڵی كه به‌بڕوای به‌شێكی زۆر له‌چاودێرانی ناوخۆو ده‌ره‌وه‌ی كوردستان, یه‌كێكه له‌و هۆكارانه‌ی ئه‌زموونه‌كی دواخست و بووه هۆی ده‌ركه‌وتنی ئۆپۆزسیۆن به‌و شێوه‌یه‌ی ده‌ركه‌وت.
سەرچاوە:
تعليقات