17/02/2012 16:08
خالد سلیمان*
كاتێك تاك خۆی لەناو حەشاماتدا دەبینێتەوە, تاكێتیی خۆی لەبیر دەكات و دەبێتە كائینێكی خرۆشاو, بە بیر و جەستەوە ڕۆدەچێتە ناو ئەو وێنە دەستەجەمعییەوە كە حەشامات دروستی دەكات. لە خۆپیشانداندا نەك تاریكی و ترس نامێنن و كەسەكان لە تارماییەكانی خۆیان سڵ ناكەنەوە, بگرە هێزی حەشامات ترس دروست دەكات و جادە و خەڵك و مەشهەدی سیاسی و كۆمەڵایەتی دەهەژێنێت. لە كاتی خۆپیشانداندا دوو لایەن لە دەرەوە دەوەستن و چاودێریی مەشهەدەكە دەكەن, ئەوانیش پۆلیس و ڕۆژنامەنووسن, بەڵام لەنێوان ئەم دوو لایەنەدا زیاتر بەریەككەوتن دروست دەبێت و هۆكارەكانیش جگە لەوەی "ئیجرائین" سیاسین. لەلایەكەوە پۆلیس خۆی بەپارێزەری سیستم و ئاسایش دەزانێت و لەلاكەی ترەوە ڕۆژنامەنووس بەشێوازێكی مەعنەوەی دەبێتە خاوەن جوڵانەوەی خۆپیشاندەران و خاوەن دەسەڵاتی ڕەمزی خۆی، لەم حاڵەتەشدا بەریەككەوتن دروست دەبێت.
لە كوردستاندا, حاڵەتێكی تر هەیە كە بەكەمی لەسەری ڕادەوستین و قسەی لەسەر دەكەین, ئەویش تێكەڵبوونی ڕۆژنامەنووسە بە خۆپیشاندەران و لەدەستدانی ناسنامەكەیەتی وەك رووماڵكەر و گوێزەرەوەی زانیاری. ئەم حاڵەتە كە زیاتر لە جارێك دووبارە بووەتەوە و دەركەوتەی خراپی لێ كەوتوەتەوە وەك لێدان و دەستدرێژیكردنە سەر ڕۆژنامەنووسان لەلایەن هێزەكانی پۆلیسەوە, خەریكە دەبێتە جێگەی قسەكردن و گفتوگۆ لە ناو دیمەنی میدیای كوردیدا. لەیادی تێپەڕبوونی ساڵێك بەسەر خۆپیشاندانەكانی بەردەركی سەرای سلێمانی, سەنتەری میدیای سەربەخۆ لە كوردستان ئەم بابەتە ئاڵۆزەی نێوان پۆلیس و ڕۆژنامەنووسانی كردە ناونیشانی ئێوارە كۆڕێك كە ڕۆژی ١٥/٢ لە قاوەخانەی كولتوری لە سلێمانی بەڕێوە چوو. ژمارەیەكی زۆر لە سەرنووسەری ڕۆژنامە و كەناڵەكانی میدیا لەو ئێوارە كۆڕەدا بەشدار بوون و ئەو بابەتانەی وروژێنران جێگەی ئەوەن لەسەریان بوەستین و قسەیان لەسەر بكەین.
ناونیشانی گفتوگۆكە لەوەدا خۆی گرتەوە كە ڕۆژنامەنووس ڕوون و ئاشكرا بێت و پارێزراو بێت, ئەویش لە ڕێگەی میكانیزمێكەوە كە لە هەموو دنیادا پیادە دەكرێت و لەم خاڵانەدا كۆ دەبێتەوە, یەكەمیان ئەوەیە كە تێكەڵ بە خۆپیشاندەران نەبێت و لە دەرەوە بوەستێت, دووەمیان ئەوەیە جیلێت یان چاكێتێكی تایبەت بە میدیا (پرێس) لەبەر بكات و لە خۆپیشاندەران جیا بكرێتەوە, سێیەمیان, هەواڵ و زانیاری بگوازێتەوە و نەبێتە خۆپیشاندەر. بەڵام ئەم میكانیزمە "ئیجرائیانە" زامنی پاراستنی ڕۆژنامەنووسان دەكەن؟. ئەم پرسیارەی سەرنووسەر و ژمارەیەك لە نوێنەری كەناڵەكانی میدیا, هەر "ئیجرائێكی" بۆ پاراستنی گیانی ڕۆژنامەنووسان گرێدا بە كاری پیشەییی و ئێتیكی ڕۆژنامەنووسیی كە تا ئێستە لە كوردستاندا نەكراوەتە بەڵگەنامەیەك لەنێوان ڕۆژنامەنووساندا و واژۆنەكراوە.
هەر لەم سیاقەدا مەسەلەیەكی تر سەرهەڵدەدات و ئەمڕۆ بووەتە خەسڵەتێكی تری دیمەنی ڕۆژنامەنووسی هەموو دنیا, ئەویش بوونی میدیایەكی كراوە و ئاراستە ئاسۆییە كە خۆی لە بلۆگ و "مەڵتی میدیا"دا دەبینێتەوە. ئەی چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەم حاڵەتەدا بكرێت و ئەو ڕۆژنامەنووسانەی لەم بوارەدا كار دەكەن بپارێزرێن؟. هەڵبەتە تا ئێستە لە كوردستاندا هیچ وەڵامێك بۆ ئەم پرسیارە نییە و ناسنامەی ئەم جۆرە میدیایەش نەبووەتە بەشێك لە دیمەنە گشتیەكەی میدیا، بۆیە وەك پرسیارێك لەبەردەمماندا دەمێنێتەوە.
بەكورتی و كرمانجی, پاراستنی گیانی ڕۆژنامەنووسان و دەستدرێژی نەكردنە سەریان لە هەمو بوارەكانی میدیادا و تەماشانەكردنی هێزەكانی پۆلیس وەك داپڵۆسێنەر و دوژمن , تەنیا "ئیجرائات" و میكانیزمی وەك جل و بەرگ و ناسنامە ڕۆژنامەنووسیەكە نییە, بەڵكو لایەكی تریشی هەیە كە لە ئێتیكی رۆژنامەنووسیدا دەردەكەوێت و رۆژنامەنووس گرێ دەدات بەكۆمەڵێ مەرجەوە كە دووری دەخەنەوە لە بیرۆكەی تێكەڵبوون لەگەڵ حەشاماتدا, هەروەها گواستنەوەی هەواڵ و زانیاری دەربارەی خۆپیشاندان وەك ڕوداوێك نەك ئامانج. هەر لەم سیاقەشدا پۆلیس دەبێتە سەرچاوەیەكی زانیاری و دەبێت ئەمە بۆ دەزگا ئەمنییەكان ڕوون بێت و دەسەڵاتیش دەستكەوتنی زانیاری لای پۆلیس بەیاسا رێك بخات و بیكاتە مەسەلەیەكی شەفاف لە ناو سیستمی حوكمڕانی لە كوردستاندا.
یەكێكی تر لەو خاڵانەی كە ئەمڕۆ میدیای كوردی پێویستی پێیەتی, بوونی سیاسەتێكی ڕوون و ئاشكرایە بۆ ڕووماڵكردنی ڕووداوەكان و دەست نیشانكردنی گرووپی تایبەتە لە ژێر چاودێریی ڕاستەوخۆی بەرپرسی كەناڵەكە یان سەرنووسەر یان ڕۆژنامەنووسی بەئەزموون بۆ رووماڵكردنی خۆپیشاندانەكان, نەك ناردنی هەر ڕۆژنامەنووسێك كە نەتوانێت لە ژێر كاریگەری هێزو خرۆشانی حەشاماتدا بێتەوە دەرەوە.
كەواتە مەسەلە تەنها پاراستنی گیانی ڕۆژنامەنووسان نییە, بەڵكو پاراستنی ئەخلاقی ڕۆژنامەنووسییە و هەروەها ئەو مەسافانەی ڕۆژنامەنووسان لە هێزی حەشامات و پۆلیس جیا دەكاتەوە. بە شێوازێكی تر, هێنانەكایەی مۆدێلێكە تا ئێستە نەبووەتە خەسڵەتی مەشهەدی میدیا لە كوردستاندا, ئەویش مۆدێلێكە پەیامنێر و وێنەگر تیایدا نابنە چالاكوانی سیاسی و مەدەنی و, گواستنەوەی زانیاری وەك بەرپرسیارێتی و دروستكردنی هاووڵاتیەكی بەپرسیار بە زانیارییەوە تەماشا دەكەن, نەك وروژان و گوتاربێژیی.
* رۆژنامەنووسێكی سەربەخۆیە.
تعليقات