خالد سلێمان
27/3/2012
دوێنێ (26/3/2012) له‌به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی مێژوویی گرنگدا بزووتنه‌وه‌ی ئیخوان موسلیمین له‌سوریا پڕۆژه‌یه‌كی سیاسی تایبه‌ت به‌داهاتووی سیستمی حوكمڕانی له‌سوریادا خسته‌ڕوو. به‌ڵگه‌نامه‌كه كه له‌ژێر ناونیشانی (به‌ڵێن و میساقی كۆمه‌ڵه‌ی ئیخوان موسلیمین له‌سوریا)دا بوو له10 خاڵ پێكهاتووه، گرنگترینیان ئه‌وه‌یه كه‌سوریا ده‌وڵه‌تێكی مه‌ده‌نی نوێ بێت، پشتبه‌ستوو به‌ده‌ستوورێكی مه‌ده‌نی هه‌ڵقوڵاو له‌ئیراده‌ی گه‌لی سوریاو له‌سه‌ر رێككه‌وتنێكی نیشتمانی كه‌كۆمه‌ڵه‌یه‌كی دامه‌زرێنراو له‌هه‌ڵبژاردنێكی ئازاددا دایده‌نێت و مافه بنه‌ڕه‌تییه‌كانی تاك و گروپه‌كان له‌هه‌ر ده‌ستدرێژی و ناڕه‌واییه‌ك ده‌پارێزێت و زامنی نوێنه‌رایه‌تی یه‌كسانی پێكهاته‌ی كۆمه‌ڵگا ده‌كات.
هه‌موو خاڵه‌كانی تری ئه‌م به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ی كۆمه‌ڵه‌ی ئیخوان موسلیمین به‌كورتی بریتین له‌دیالۆگ له‌ناو كۆمه‌ڵگی سوریداو به‌شداریكردنی هه‌موو پێكهاته‌كانی له‌بنیاتنانی ده‌وڵه‌تداو دوورنه‌خستنه‌وه‌ی هه‌ر پێكهاته‌یه‌ك و پابه‌ندبوون به به‌ڵگه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان له‌دژایه‌تیكردنی تیرۆرو په‌یوه‌ندیی نێوده‌وڵه‌تی و هه‌رێمایه‌تی و جیاكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاته‌كانی یاسادانان و جێبه‌جێكردن و دادوه‌ری و هه‌روه‌ها مافه‌كانی مرۆڤ وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌به‌ڵگه‌نامه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان و شه‌ریعه‌ته ئاسمانه‌ییه‌كان (ئایینیه‌كان)دا هاتووه.
تێبینی یه‌كه‌م له‌سه‌ر ئه‌م راگه‌یه‌ندراوه‌ی ((ئیخوان موسلیمین)) له‌سوریا ئه‌وه‌یه كه‌جگه له‌وه‌ی زمانی په‌خشان ئامێزیی به‌سه‌ریدا زاڵه، زیاتر به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی سیاسییه‌و له‌مه‌سه‌له فیكری و كۆمه‌ڵایه‌تی و كلتوورییه‌كانی كۆمه‌ڵگای سوری نزیك نه‌بۆته‌وه. هه‌موو رابردووی سیستمی سته‌مكاری رژێمی به‌عسیشی له‌خاڵێكدا كۆكردۆته‌وه له‌ژێر ناونیشانی ئاشتبوونه‌وه‌یه‌كی نیشتمانیی گشتی بۆ نه‌هێشتنی ئه‌و پاساوانه‌ی كه‌ڕژێمی سته‌مكاری ئێستا له‌پێناو مانه‌وه‌ی له‌سه‌ر كورسی حوكمڕانی به‌كاریان ده‌هێنێت.
ئه‌م خاڵه خۆدزینه‌وه‌یه‌كی ئاشكرای پێوه دیاره له‌و هه‌موو میراته سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی و ئابوورییه ناله‌باره‌ی رژێمی (ئه‌سه‌د) له‌ناو كۆمه‌ڵگای سوریدا چاندوویه‌تی، به‌تایبه‌تیش مه‌سه‌له‌ی كورد وه‌ك نه‌ته‌وه‌ی سه‌ره‌كی دووه‌م كه‌جگه له‌وه‌ی له‌هه‌موو مافه نه‌ته‌وایه‌تییه‌كانی بێبه‌شكراوه، تائێستا زیاتر له‌نیو ملیۆن هاووڵاتی كورد له‌و وڵاته‌دا له‌ناسنامه‌و مافی مه‌ده‌نی بێبه‌شكراون، ئه‌ویش به‌پێی سیاسه‌تێكی (ته‌عریبكردن) كه له‌ناوه‌ڕاستی شه‌سته‌كانی سه‌ده‌ی پێشوودا پیاده‌كرا.
هه‌ر له‌میانه‌ی ئه‌م خاڵه‌دا پێویسته ئاماژه بۆ مه‌سه‌له‌یه‌كی جه‌وهه‌ری بكرێت له‌دیمه‌نی سیاسی سوریای ئێستادا، ئه‌ویش ئه‌وه‌یه كه‌هه‌موو داخوازییه‌كانی هێزه سیاسییه‌كانی ئه‌و وڵاته له‌ڕزگاربوون له‌سته‌م و دابینكردنی ئازادییه‌كان و دیموكراسیدا كۆده‌بێته‌وه، به‌ڵام كێشه‌ی كورد جگه له‌وانه، كێشه‌یه‌كی نه‌ته‌وه‌ییه‌و دیدێكی فراوانتری ده‌وێت و فه‌رامۆشكردنی له‌هه‌ر به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كدا ده‌بێته هۆی مانه‌وه‌ی كێشه‌كه به‌هه‌موو پاشخانه سیاسییه ناڕه‌واكانه‌وه.
یه‌كێك له‌و خاڵانه‌ی تر كه له‌به‌ڵگه‌نامه‌كه‌دا له‌سیاقێكی گشتی و په‌خشان ئامێزدا چاره‌سه‌ركراوه، كێشه‌ی كه‌مایه‌تییه ئیتنی و ئایینیه‌كانه كه‌كۆمه‌ڵگای سوری پێناسراوه. ئیخوان موسلیمین لێره‌دا ته‌نها به‌وه‌وه ده‌وه‌ستێت كه به‌پشت به‌ستن به(قاعیده‌ی هه‌ڵبژاردن و توانا) هه‌موو هاووڵاتییه‌ك ده‌توانێت بگاته هه‌ر پێگه‌یه‌ك كه‌خوازیاری بێت، به‌ڵام ئه‌م قاعیده‌یه له‌سایه‌ی باڵاده‌ستی نه‌ته‌وه‌یه‌ك، ئایینێك، مه‌زهه‌بێكدا چۆن ده‌بێت و به‌چی پێوه‌رو میكانیزمێك ده‌بێت؟. لێره‌دا دیسانه‌وه ده‌گه‌ڕێینه‌وه سه‌ر مه‌سه‌له‌ی نوێنه‌رایه‌تی زۆرینه‌و دیموكراسیه‌تی سندوقه‌كانی هه‌ڵبژاردن كه كه‌مایه‌تییه‌كان تیایدا ون ده‌بن له‌حاڵه‌تێكدا ئه‌گه‌ر یاسای زامنكردنی بوون و رۆڵیان له‌ئارادا نه‌بێت. له‌سوریاشدا ئاشكرایه چه‌نده‌ها گروپی وه‌ك دروزو ئیسماعیلی و چه‌ركه‌ش و ئه‌رمه‌ن و شیعه‌و عه‌له‌وی هه‌ن له‌ڕووی نیشته‌جێبوون و (سۆسیۆ-دیموگرافییه‌وه) جیاوازن له‌زۆرینه.
ئه‌م دیده ده‌مانخاته به‌رده‌م چاره‌سه‌ری گشتی و كه‌مێكیش ته‌مومژاوییه‌وه، چونكه له‌ئه‌زموونی وڵاتانی پێشكه‌وتووشدا، جگه له‌به‌شداریپێكردنی كه‌مایه‌تییه‌كان له‌سیستمی به‌ڕێوه‌بردنی ده‌وڵه‌تدا، لایه‌نێكی تری گرنگتر هه‌یه، ئه‌ویش زامنكردن و پاراستن مافه‌كانیانه له‌هه‌ژموونی نه‌ته‌وه یان ئایینی باڵا ده‌ست؛ له‌هه‌موو حاڵه‌تێكیشدا دیموكراسی به‌بێ پاراستنی مافی كه‌مایه‌تییه‌كان هیچ مانایه‌ك ناگه‌یه‌نێت.
ئه‌وه‌ی په‌یوه‌سته به‌په‌یوه‌ندیی نێوان ئایین و ده‌وڵه‌ته‌وه، به‌ڵگه‌نامه‌كه به‌دانانی ده‌ستوورێكی مه‌ده‌نی چاره‌سه‌ری ده‌كات، هه‌ڵبه‌ته ئه‌مه‌یان به‌هێزترین خاڵی ئه‌م پڕۆژه سیاسییه‌یه، به‌ڵام لێره‌دا ده‌كه‌وینه نێوان دوو بۆچوونی جیاوازه‌وه، یه‌كێكیان ده‌ڵێت ئایین له‌ده‌وڵه‌ت جیابكرێته‌وه، ئه‌وه‌ی تری ده‌ڵێت ئایین به‌شێك بێت له‌سیاسه‌ت و جیاكراوه بێت له‌ده‌وڵه‌ت. ئه‌مه‌ی دووه‌میشیان وه‌ك له‌هه‌ندێ به‌ڵگه‌نامه‌كانیاندا ده‌رده‌كه‌وێت، دیدوبۆچوونی ئیخوان موسلیمینی سوریایه.
ئه‌وه‌ی له‌م میساقه‌دا ئاماژه‌ی بۆ نه‌كراوه، سڕینه‌وه‌ی ئه‌و میراته خراپ و ناله‌باره‌یه كه‌دوای نه‌مانی رژێمی (ئه‌سه‌د) ده‌مێنێته‌وه، ئه‌مه‌ش خاڵێكی تری لاوازی دیدی ئیخوانی سوریایه بۆ داهاتووی وڵاته‌كه.
به‌كورتیه‌كه‌ی، میساقی ئیخوان موسلیمین له‌سوریا له‌كۆمه‌ڵێ چاره‌سه‌رو ناونیشانی گشتیدا كۆبۆته‌وه‌و له‌مه‌سه‌له جه‌وهه‌رییه‌كان نزیك نه‌بۆته‌وه‌و گرێكوێره‌كان وه‌ك خۆی ده‌هێڵێته‌وه.
سەرچاوە:
تعليقات