خالد سلێمان
"ئەوە دەرەجە یەکە کاکە بیبەو خەمت نەبێت"‘ لێی دەپرسم : برام چۆن بزانم دەرەجە یەکە‘ شتێکم پێ بڵێ نوسرابێت تا بیبینم. هیچ وڵامێکی پێ نیەو ناچار دەبێت بڵێ: وەڵا نازانم برام وا دەڵێن. ئەمە قسەکردنێکی کورت و بەپەلەیە لەناو بازاڕی سلێمانیدا لەگەڵ فرۆشیارێکدا کە دەرگای دوکانەکەی کردوەتەوەو "سپلیتەکەی" خستوەتە سەر پلەی ساردی 17.
پێش ماوەیەکیش چومە دەرمانخانەیەک بۆ کڕینی هەندێک دەرمان بۆ هەردوو مناڵەکەم کە توشی ڤایروسێکی توکتوپڕ بوبون‘ بە دەرمانسازەکەم وت شتێکی باشم بداتێ و (ئەنتی-بایۆتیک) واتە (مچاد حیوی) نەبێت‘ ئەویش بەقسەی خۆی باشترین دەرمانی فەرەنسی دامێ‘ یەکەمین شت لەماڵەوە بۆم دەرکەوت‘ ئەو دەرمانسازە ئەنتی-بایۆتیکی پێ فرۆشتبوم‘ بەڵام لەوە خراپتر ئەوەبو لەم ڕۆژانەدا لە کۆمەڵێ کەناڵی ڕاگەیاندنەوە ئەوە ئاشکرابو کە ئەو دەرمانانەی بەناوی کۆمپانیای فەرەنسییەوە دێنە کوردستان دەرمانی ساختەن و هیچ زەمانێکیان نیە.
یەکەم تێبنی لەم دوو نمونەیەدا ڕەچاو دەکرێت ئەوەیە کە فرۆشیاری بازاڕەکانی کوردستان نازانێت چی دەفرۆشێت و هیچ فیکرەیەکی لەسەر کاڵاکانی نیە‘ هەرچی تێبینی دووەمە ئەوەیە کە کڕیار قوربانیەو ڕۆژانەش پێویستی بەو بازاڕە بێسەروبەرەیە.
ئەگەر لەسەر ئەوەی یەکەمیان بوەستین و دەستەواژەی (دەرەجەیەک) تیایدا جێگای هەمو شتێکی گرتوەتەوە‘ ئەوا کات و شوێنی زۆرمان دەوێت تا ئەو هەمو کاڵایە ڕیزبەند بکەین وا بازاڕەکانیان کوردستانیان تەنیوەتەوە‘ هەر لە کەرەستەی خواردن و یاری مناڵان و کەرەستەی پاککردنەوەی ناوماڵان و جل و قاپ شتن ...هتد. هەمو ئەمانە دێنە کوردستانەوە بەبێ چاودێری و لە هەمو شوێنێکدا بەبێ هیچ پێوەرێک دەفرۆشرێن و مامەڵەیان پیوە دەکرێت. کەس لەوە ناکۆڵیتەوە کە ژەهری "دەرەجەیەک" دەچێتە ناو ماڵەکانمانەوە نەک کەرەستەی زامنکراو لە ڕووی تەندروستیەوە.
نمونە زۆر هەیە بیخەینە بەرچاوی خوێنەرو من لیرەدا لەسەر هەندێ شتی دیارو بەرچاو دەوەستم کە هەمومان ڕۆژانە بەکاری دێنین. یەکێک لەوانە "عەلاگەی" نایلۆنە کە کەس نازانێت لە کوێ و چۆن و بەچی دروست دەکرێت‘ کەچی هەستیارترین خواردنی تێدەکرێت‘ ئەویش نانە. لەهەمو دنیاشدا ئەوە ئاشکرایە کە نان دەخرێتە ناو جۆرێک لە کاغەزەوە تەنانەت نابێت لە پاشماوەی کاغەزی تر دروست کرابێت. نمونەیەکی تر ئەو هەمو یارییەی مناڵانە کە بەخراپترین کوالێتی لە چین دروست کراون و جۆرەها کەرەستەی پاشماوەی شتی تری تێدا بەکارهێنراوە‘ کەچی وەک ئەوەی مناڵانی کوردستان دۆزرابێتنەوە کراونەتە قوربانی ئەم بازارە بێسەروبەرە. ئەوە لەلاوە بگرە کە چەندەها جۆری شرینی و شۆکۆلاتەو خواردنی تری مناڵان بەهەمان شێوە بازاڕو دوکانەکانی لاکۆڵانیان تەنیوەتەوە.
هەڵبەتە لەهەمو ئەمانە خراپترو کارەسەتاویتر‘ مەسەلەی دەرمان و دەرمانخانەکانە کە ئەمڕۆ لە بری کەمکردنەوە‘ نەخۆشی زیاتر دەخەنە کوردستانەوە‘ کەچی تەنها لە سەر لاپەڕەی ڕۆژنامەکان باسی لێدەکرێت و هیچ هەنگاوێکی عەمەلی وا لە ئارادا نیە کە هاووڵاتی لەوە دڵنیا بکات‘ جارێکی تر ناکرێتە قوربانی دەستی هەندێ بازرگانی بێ ویژدان.
ئەوەی لە کۆتایدا دەمەوێت بیڵێمئ ئەوەیە لە هەمو دنیادا یاسایەک هەیە ناوی (قانون حمایە المستهلک)‘ واتە یاسای پاراستنی بەکارهێنەر‘ ئەی ئەم یاسایە لە کوێی کوردستاندایەو کێ کۆمەڵگەو وڵاتی ئێمە لە ژەهر دەپارێزێت.
سەرچاوە:
تعليقات