خالد سلێمان
سه‌رۆكی پارتی یه‌كگرتوی دیموكراتی (په‌یه‌ده) له كوردستانی سوریا ساڵح موسلم محه‌مه‌د پێی وایه "ده‌سه‌ڵاتی حوكمڕان له دیمه‌شق دێت و ده‌ڕوات, ئه‌مه به نسبه‌ت ئێمه‌ی كورده‌وه گرنگ نیه, به‌ڵكو گرنگ جه‌خت كردنه‌وه‌یه له‌سه‌ر بونمان". له‌وانه‌یه ئه‌م بۆچونه كه به‌نابانگی به‌ریتانی نوسه‌ری "پاتریك سێل" به ڕوانگه‌یه‌كی فه‌لسه‌فی داده‌نێت و له‌لایه‌ن به‌رپرسی لایه‌نێكی به‌هێزی پێكهاته سیاسییه‌كانی كوردستانی ڕۆژئاواوه ئاشكرا ده‌كرێت, جه‌وهه‌ری هاوكێشه‌ی كێشه‌ی كورد له سوریا به‌رجه‌سته ده‌كات, هه‌روه‌ها ئاماژه‌یه‌كیشه بۆ بیركرنه‌وه‌یه‌كی نوێ له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا؛ ئه‌ویش بیركردنه‌وه‌ی گروپ و نه‌ته‌وه‌و ئیتنیك و كۆمه‌ڵگاكانی ده‌ره‌وه‌ی سه‌كۆیه‌كی سیاسییه كه تا ڕابوردوویه‌كی نزیك موڵكی ده‌وڵه‌ت و حوكمڕانان بو.
ساڵی 2004 كاتێك یارییه‌كی تۆپی پێ له نێوان یانه‌یه‌كی پارێزگای دێره‌زوور و یانه‌ی شاری قامشلۆ بوه هۆی ته‌قینه‌وه‌یه‌كی سیاسی, ده‌وڵه‌تی سوریا به هه‌موو هێزو توانایه‌وه ڕوبه‌ڕوی كوردان بوه‌وه. له‌لایه‌كه‌وه به ئاگرو ئاسن ڕاپه‌ڕینه‌كه‌ی كوردانی ڕۆژئاوای سه‌ركوت كردو له‌لایه‌كی تریشه‌وه له ڕووی سیاسییه‌وه دیدی سیاسی و ئایدیۆلۆژی ده‌وڵه‌تی كرده ئه‌ركی ده‌زگاكانی ده‌ره‌وه‌ی بازنه‌ی حوكمڕانیی, هه‌روه‌ها كردنه‌وه‌ی ده‌رگای قسه‌كردن و خستنه‌گه‌ڕی ماشێنێكی زه‌به‌لاحی ڕاگه‌یاندن ده‌رباره‌ی سۆسیۆلۆژیای ئه‌و ڕووداوه كه ناوه‌نده‌كانی ئه‌و كاته‌ی سوریاو هه‌ندێ ناوه‌ندی عه‌ره‌بیش, به بزوتنه‌وه‌یه‌كی دوواكه‌وتوی لادێیانه‌یان داده‌نا دژی مه‌ده‌نیه‌تی به‌رجه‌سته‌بو له كۆمه‌ڵگای دیمه‌شقیدا.
ئه‌مه یه‌كێك بو له‌و خوێندنه‌وه سۆسیۆلۆژییه سه‌یرانه‌ی به‌بێ گوێدانه هیچ بنه‌مایه‌كی فیكری و ئه‌خلاقی له دیمه‌شق و به‌یروته‌وه بۆ ڕووداوه‌كانی قامشلۆو شاره‌كاتی تری كوردستانی ڕۆژئاوا ده‌كرا. لایه‌كی تری قسه‌ی ئه‌و ناوه‌ندانه‌ی مۆڵه‌تی ده‌وڵه‌تی سوری ناڕه‌سمییان له گیرفاندا بو, به‌ستنه‌وه‌ی ئه‌و ته‌قینه‌وه‌یه بو به هه‌رێمی كوردستانه‌وه‌و وه‌ك فیتنه‌یه‌ك له‌قه‌ڵه‌م ده‌درا دژی یه‌كێتی خاك و كۆمه‌ڵگای سوری. ئه‌و ده‌مه‌ش توركیا یه‌كێك بوو له هاوپه‌یمانه به‌هێزه‌كانی سوریاو وه‌ك ناوه‌نده عه‌ره‌بیه‌كان له‌و ڕووداوه‌ی ده‌ڕوانی. به كورتیه‌كه‌ی, تا سه‌رهه‌ڵدانی شۆڕشه‌كه‌ی تونس و به‌رده‌وامبونی له میسرو لیبیاو یه‌مه‌ن و سوریا و به‌حره‌ین, تاكه شتێك كوردی له سوریا ده‌هێنایه‌وه سه‌ر سه‌كۆی سیاسه‌ت و مه‌شهه‌دی هه‌رێمایه‌تی و نێوده‌وڵه‌تی, ڕووداوه‌كه‌ی ساڵی 2004 بو. هه‌ر كاتێكیش باسی ده‌كرا, به‌بێ ئه‌وه‌ی بخرێته سیاقی سیاسی خۆیه‌وه, وه‌ك هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك بۆ سه‌ر پێكهاته‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی ته‌ماشا ده‌كرا.
ده‌توانین بڵێین ئه‌م دیمه‌نه‌ی ئێستای كوردستانی ڕۆژئاوا كه زۆربه‌ی شوێنه‌كانی له ژێر كۆنترۆڵی پارت و پێكهاته سیاسیه‌كانی كورد خۆیدایه, درێژكراوه‌ی به‌هاری (2004) ه‌و ئه‌وه‌ی گۆڕاوه ته‌نها هه‌ڵوێسته ناوخۆیی و هه‌رێمایه‌تی و نێوده‌وڵه‌تیه‌كانه. ئه‌وه‌تا هێزێكی گه‌وره‌ی جیهانی وه‌ك ڕوسیا له‌سه‌ر هه‌مان هێڵی گه‌رم نه‌ك ته‌نها له‌سه‌ر ئاستی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تی و نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كان له پشت ڕژێمه‌كه‌ی سوریاوه ده‌وه‌ستێت, به‌ڵكو له سه‌ر ئاستی ناوخۆیی و هه‌رێمایه‌تی و ناوخۆییش, به‌تایبه‌تیش "هێلێ گه‌رمی كورد" وه‌ك میدیاكانی عه‌ره‌ب و جیهانی ناوی لێده‌نێن, دێته ده‌نگ. چاوپێكه‌وتنی جێگری وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ڕوسیاو نوێنه‌ری تایبه‌تی ڤلادیمێر پوتین بۆ ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست "میخائیل بوگدانوف" له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانی (په‌یه‌ده) له هه‌ولێر به‌شێكه له دیاریكردنی ئه‌و ڕۆڵه‌ی كورد له له گۆڕانكاریه‌كانی ناوچه‌كه‌دا ده‌یبینێت.
ئه‌وه‌ی قسه‌یه‌ی سه‌رۆكی "په‌یه‌ده" ده‌رباره‌ی بونی دانپێدانی كورد وه‌ك مه‌سه‌له‌یه‌كی چه‌سپاو له پاڵ ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌ی كه ده‌سه‌ڵاتی حوكمڕان له دیمه‌شقدا دێت و ده‌ڕوات, له مه‌شهه‌دی سیاسی ئه‌مڕۆی ناوچه‌كه‌دا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی كورد ده‌هێنێته سه‌ر سه‌كۆی هه‌رێمایه‌تی و نێوده‌وڵه‌تی, ڕۆڵه باوه‌كه‌ی توركیا له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا جێله‌ق ده‌كات و بگره وا حوكمڕانانی تورك ده‌كات چیتر به هێمنی نه‌خه‌ون و خه‌ونی ناخۆشیش ببینن. خه‌ونێك هه‌مو شه‌وێك دوباره ده‌بێته‌وه‌و فه‌زا گشتیه‌كه‌ی به‌ڕه‌ها كوردییه‌و خۆكردیه. له هه‌مو شته‌كان گرنگتر سه‌رنج ڕاكێشتر ئه‌وه‌یه ئه‌مڕۆ هیچ خه‌سڵه‌تێكی داهاتوی سوریا دیار نیه‌و كه‌س گره‌تنی ڕاوه‌ستانی ئه‌م لافاوی توندوتیژییه لا نیه, به‌ڵام ڕۆڵی كوردان به‌و شێوه‌یه‌ی له‌سه‌ر سه‌كۆكه‌ن دیاره, ترسی گه‌وره‌ی عوسمانیه نوێكان له‌مه‌یه نه‌ك له شتێكی تر. باشترین خه‌سڵه‌تی ئه‌م هێڵه گه‌رمه‌و هه‌روه‌ها ئه‌م ترسه‌ش, بوونی هه‌ردوو پیاوه‌كه‌ی ڕوسیاو توركیایه له هه‌ولێر له‌یه‌ك كاتدا.
سەرچاوە:
تعليقات