خالد سلێمان
نووسەرێکی ناوداری عیراقی کە دووای ٢٠٠٣ لەدەرەوە گەڕایەوە وڵاتەکەی و بڕیاری تەڵاقێکی گەورەیدا لەگەڵ ژیانی ئەوروپادا، لەم ڕۆژانەدا بەتەلەفۆن پێی وتم: "گەیشتوومەتە قەناعەتێکی تەواو کە عیراق جێگای ژیان نیە". ئەو نووسەرە عراقیە بەتەنها دۆخە ئەمنیەکە بە هۆکاری ئەوە نازانێت کە عیراق جێگای ژیان نەبێت، باس لەوەش دەکات لەگەڵ ئەو هەموو پارە زۆرەی عیراق، نووسەران و رۆژنامەنووسان ژیانی مەمرەو بژی دەژین و ئەو پارەیەی وەری دەگرن بەشی کرێ خانووەکەشیان ناکات. ئێستا ئەونووسەرە دووای سێجار گۆڕینی کارەکەی، بەدووای کارێکی تردا دەگەڕێت.
چیرۆکی ئەم نووسەرە نوخبەیەکی تری عیراقمان بیر دەخاتەوە کە دووای ٢٠٠٣ گەڕانەوە وڵات و لە ناویاندا نووسەر و سیاسی و ڕۆژنامەنووس و بازرگان و بزنس-مان هەبوون، لێیان بوون بەوەزیرو فەرمانبەری گەورەی دەوڵەت و خاوەن پرۆژەو پارەی زەبەلاح.
بەڵام کارەکانیان دیار نەبوون. هەموو شتێک لە ژێر ناونیشانی میدیای سەربەخۆو کۆمەڵگای مەدەنی و پێشخستنی دیموکراسی و بنیادنانەوەو تایتلی تردا، کارتی خرجکردنی ملیۆنەها دۆلار بوون، بەبێ ئەوەی هیچ یەکێک لەو ناونیشانانە پێش بکەون و ئەنجامەکانیان دیاربن. لە دووای ساڵی (٢٠٠٣)ەوە سەدان کۆنفراس و دیدارو مونتەدای جیاواز لە عیراق ئەنجامدراون و ئەنجامی هیچ یەکێکیان دیار نیە، هەندێک لەو کۆنفراس و دیدارانە تەنانەت لە عیراق و هەرێمی کوردستانیشدا ئەنجام نادرێن، بەڵکو لە عەممانی پایتەختی ئوردن و لوبنان و تورکیا و وڵاتانی ئەوروپا (لەندەن) وەک نموونە.
هەرێمی کوردستان جیاواز نیە لەم دیاردەیەو ڕۆژانە لە میدیاکانەوە دەبینین و گوێمان لە چەندەها کۆنفراس و دیدار دەبێت لەسەر پێشخستنی میدیاو کۆمەڵگای مەدەنی و چەندەها رێکخراوی نێودەوڵەتی و باڵوێزو کونسڵخانەی وڵاتان و هەروەها دامەزراوەی لۆکالی سەر بەحکومەتی هەرێمی کوردستان خەرجی بۆ ئەم چالاکیانە دابین دەکەن. جارێکی تریش وەک ئەوەی لە هەموو عیراقدا تێبینی دەکرێت، ئەنجام و میوەی ئەم چالاکیانە دیار نین و بۆ خەڵک راناگەیەنرێن.
یەکەم تێبینی لەسەر ئەم دیمەنە دەربارەی کۆنفراس و دیدارەکانی هەرێمی کوردستان ئەوەیە کە زۆربەیان لە هەولێر ئەنجام دەدرێن و بەشێکیشان لە سلێمانی و دهۆک، وەک ئەوەی پەرەپێدانی کۆمەڵگای مەدەنی و میدیاو جینۆساید و دیموکراسی تەنها پەیوەست بن بە شارە گەورەکانەوە، یان کۆمەڵگای کوردی بریتی بێت لەم شارانە. دووەم تێبینی ئەوەیە کە کاراکتەرکانی ئەم چالاکیانە زۆربەی جار دووبارە دەبنەوەو لە عەممان و هەولێر و بەغدا هەمان سیماو دەم و چاو دەبینرێن. سێیەم تێبینیش کە تەنانەت بەشدارەکان خۆیان باسی دەکەن، ئەوەیە بەشێکی زۆری ئەم کۆنفراس و دیدارانە پارەیەکی زۆریان تێدەچێت و لە دووای رازاندنەوەی خوانێکی زۆری رۆژانەو خوێندنەوەی وتەکانی کۆتایی لەبیر دەچنەوەو کەس باسیان ناکات و هیچ چاودێری و بەدواداچونێک نیە بۆ بڕیارو راسپاردەی کۆنفراسەکان.
هەڵبەتە لە ماوەی ئەم چەند ساڵەدا ژمارەیەکی کەم نەبێت لەو چالاکیانە - لەگەڵ ئەو تێبینیانەی سەرەوەشدا لەسەر میکانیزمی و ئامانجی بەستنیان- نەبراونەتە ناوچەکانی (ئەتراف) و پەراوێز خستنێکی دیارو بەرچاو هەیە لە دیاری کردنی خەرجیدا بۆ دەرەوەی شارە گەورەکان. بەرای بەشێکی زۆری ئەو کەس و لایەنانەی چاودێری ئەم دیمەنە دەکەن، ئامانجەکان لە بازنەی (المال العظیم)دا کۆدەبنەوە نەک لە پێشخستنی کۆمەڵگای عیراقی و کوردستاندا، چونکە باسی کۆمەڵگای عراقی لە بەغداو ناسریە وموسڵ و بەسرە دەکرێت نەک لە عەممان یان لوبنان یان لەندەن، باسی کۆمەڵگای مەدەنی و گەشەسەندنی کولتوری دیموکراسی و جینۆساید لە شارەزوور و گەرمیان و شارباژێڕ و بادینان دەکرێت نەک لە ئۆتێل ڕۆتاناو شیراتۆن لە هەولێر.
هەر لە میانەی نزیکبونەوە لە (المال العظیم)دا، خاڵێکی تر هەیە کە پێویستە ئاماژەی بۆ بکرێت، ئەویش بوونی سەدان کۆمپانیای بیانیە لە بواری نەوت و ڕێگاوبان و بنیادنان وبوارەکانی تری ژیانی ئابوری کوردستان و عیراق، بەڵام بەبێ بەشداریکردنی ئەو کۆمپانیانە لە بواری گەشەپێدانی کۆمەڵایەتی و ئابوری و کولتوری لۆکاڵی لەو ناوچانەی کاری تیادا دەکەن. ئەگەر بگەڕێینەوە سەر بەرنامەو پلان و جۆری گرێبەستەکانی نێوان ئەو کۆمپانیانەو هەردوو حکومەتی فێدێرال و هەرێم، بەشداری کردن لە گەشەپێدانی لۆکاڵی یەکێکە لە خاڵەکانی ڕێککەوتن و گرێبەستەکان.
پرسیارەکەش لێرەدا ئەوەیە، ئەم (المال العظیم)ە تا کوێ بڕ دەکات و تا کەی دەمێنێت؟
سەرچاوە: ڕۆژنامەی کوردستانی نوێ
تعليقات