تونس-خالد سلێمان
كه له‌ئه‌سته‌نبول-وه به‌ره‌و تونس به‌ڕێكه‌وتین، شانسی ئه‌وه‌م هه‌بوو له‌ته‌نیشت دوو پیاوی تونسی-یه‌وه دانیشم‌و به‌درێژایی ڕێگاكه له‌ئاسماندا باسی وڵاته‌كه‌ی ئه‌وان بكه‌ین، به‌ڵام سلێمانی‌و هه‌ولێری-یش به‌شێكبوون له‌قسه‌كانمان، چونكه ئه‌وان له‌دووره‌وه ئاشنای هه‌رێمی كوردستان بوون، یه‌كه‌م پرسیارم لێیان ده‌رباره‌ی داهاتووی وڵاته‌كه‌یان بوو، به‌تایبه‌تی دوای شۆڕشی یاسمین له‌مانگی جه‌نیوه‌ری ساڵی ٢٠١١دا، هه‌روه‌ها گه‌یشتنی حزبی نه‌هزه‌ی ئیسلامی به‌حوكم.
لوتفی‌و هاوڕێكه‌ی وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌ناو خه‌یاڵدانی یه‌كتردابن، به‌یه‌ك فیكره وڵامیان دامه‌وه، «كۆمه‌ڵی تونسی له‌به‌رده‌م ئیسلامی سیاسیدا وه‌ك دیوارێكی ئه‌ستوور وایه، ئه‌و مافه كۆمه‌ڵایه‌تی‌و مه‌ده‌نیانه‌ی حه‌بیب بورگێبه بۆ وڵاته‌كه‌ی داڕشت‌و كۆنكرێتیزه‌ی كرد به‌كه‌س لانابرێت»، ئه‌م فیكره‌یه له‌لام تائه‌وكاته‌ی گه‌یشتمه تونس‌و له‌جاده‌ی بورگێبه جێگیربووم‌و ئێواره‌ی هه‌مان ڕۆژ چوومه ده‌ره‌وه، وه‌ك بیروبۆچوونی دووكه‌سی سه‌رده‌سته‌بژێری كۆمه‌ڵایه‌تی ده‌هاته به‌رگوێم، له‌خه‌یاڵی خۆمدا دامنابوو قسه‌وبۆچوونی ترو دیمه‌نی تری كۆمه‌ڵایه‌تی ببینم‌و قسه‌كانی ئاسمانی نێوان ئه‌سته‌نبول‌و تونس هه‌موو شتێك نه‌بن.
ئێواره‌ی هه‌مان رۆژ كه‌ده‌كاته ٣٠/١٢/٢٠١٣، پێش ئه‌وه‌ی بڕۆم بۆ جاده‌ی بۆرگێبه، هه‌واڵێك له‌ته‌له‌فزیۆنه‌كاندا بڵاوده‌بێته‌وه‌و باسی پێكدادنی ژماره‌یه‌ك له‌سه‌له‌فییه‌كان ده‌كات له‌ناوچه‌ی (كاف) له‌گه‌ڵ هێزه ئه‌منیه‌كاندا، له‌هه‌واڵه‌كه‌شدا هاتووه كه هێزه‌كانی ئه‌من‌و پۆلیس به‌مۆڵه‌تێكی یاسایی ویستوویانه هه‌ندێك له‌و كه‌سانه بگرن، له‌گه‌ڵ هه‌مان هه‌واڵدا ته‌له‌فزیۆنی تونس ڕاسته‌وخۆ دیمه‌نی جاده‌ی بۆرگێبه ده‌گوازێته‌وه كه به‌شێك له‌چالاكییه‌كانی فێستیڤالی قه‌رتاجی شانۆیی تێدایه، به‌ڵام چالاكییه‌كه مۆسیقای میللی‌و سه‌ماو دیمه‌نێكی كۆمه‌ڵایه‌تییه كه‌خێزان‌و منداڵ‌و گه‌نجی وڵاته‌كه به‌كوڕوكچه‌وه جاده‌كه‌یان ته‌نیوه‌و له‌جوڵه ناكه‌ون، به‌بێ ئه‌وه‌ی ئاره‌زووی ئه‌وه‌م هه‌بێت له‌گه‌ڵ هاوڕێیه‌كی ڕۆژنامه‌نووسی عیراقیدا بووینه به‌شێك له‌دیمه‌نی شه‌وانی فێستیڤالی قه‌رتاجی شانۆیی، ئه‌وه‌ی له‌م دیمه‌نه‌دا ده‌بینرێت ته‌نها هێزێكی كۆمه‌ڵایه‌تی نیه، به‌ڵكو هێزی ژیان‌و ئاره‌زووی جوڵه‌یه، هه‌واڵی پێكدادانه‌كان به‌خێرایی تێده‌په‌ڕێت، به‌ڵام مۆسیقاو سه‌ماو تێراسی (شۆسته) قاوه‌خانه‌كان تا دوای نیوه‌شه‌و به‌رده‌وام ده‌بن.
وه‌لید ده‌ڵێت، «تێناپه‌ڕن، ئه‌م هه‌موو خه‌ڵكه ده‌بینیت، ئه‌مانه نه‌وه‌ی ئه‌و كۆمه‌ڵه‌ن كه خاوه‌ن ترادیسیۆنێكی كۆمه‌ڵایه‌تی كراوه‌یه‌و زیاتر له‌په‌نجا ساڵه به‌بێ سه‌رچاوه‌ی وه‌ك نه‌وت‌و گاز، خۆی به‌كولتورو به‌های پێشكه‌وتوو ده‌وڵه‌مه‌ند ده‌كات»، وه‌لید كه پرۆفیسۆری زانكۆیه‌و له‌فه‌ره‌نسا خوێندنی ته‌واوكردوه له‌گه‌ڵ خێزان‌و هه‌ردوو منداڵه‌كه‌یدا هاتوونه‌ته جاده‌ی سه‌نته‌ری شار بۆ كات به‌سه‌ربردنی كۆتایی هه‌فته، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ده‌زانێت كه‌حه‌بیب بۆرگێبه كه‌سێكی نارسیسی (نه‌رجسی)بوو، به‌ڵام به‌ڕووحی ئه‌م نه‌وه‌یه‌ی ده‌زانێت‌و هه‌روه‌ها به‌دامه‌زرێنه‌ری تونس-ی نوێی ده‌زانێت، ئه‌و پێیوایه تونس خاوه‌ن نه‌وت گازو سه‌رچاوه‌ی تری سروشتی نیه، به‌ڵام خاوه‌ن شوێنێكی ستراتیژییه له‌باكوری ئه‌فریقیاو بۆرگێبه توانی ئه‌م شوێنه به‌كاربێنێت‌و له‌ڕیگایه‌وه تونس بنیادبنێته‌وه، مافه‌كانی تاك، به‌تایبه‌تیش مافه‌كانی ژن له‌ده‌ستووری وڵاتدا زامن بكات، وه‌لید ته‌ماشای هاوسه‌ره‌كه‌ی ده‌كات‌و به‌پێكه‌نینه‌وه ده‌ڵێت» ئه‌مه وڵاتی ژنه، ئه‌گه‌ر ئێمه‌ی پیاوانیش ته‌سلیمی حزبی نه‌هزه‌ی ئیسلامی بین، ئه‌وا ژنان ته‌سلیم نابن‌و ده‌ستبه‌رداری ئه‌و مافانه نابن واچه‌ندان ساڵه به‌ده‌ستیان هێناوه».
هه‌ر له‌سه‌ر جاده‌ی بورگێبه، گه‌نجێكی ته‌مه‌ن ٢٥ ساڵه كه هونه‌ری سینه‌مای خوێندوه‌و بێكاره، خۆزگه به‌ڕۆژانی پێش شۆڕش ده‌خوات‌و ده‌ڵێت،» به‌هیوابووین له‌دوای شۆڕش كارمان ده‌ستبكه‌وێت، به‌ڵام بێكاری زیاتربوو، تونسی دوای شۆڕش ته‌نها له‌به‌ڵێنی به‌تاڵ ده‌چێت»، له كۆتاییدا ده‌ڵێت، «ئه‌م قسانه دادی هیچ ناده‌ن، بابچین له‌گه‌ڵ ئه‌و خه‌ڵكه سه‌ما بكه‌ین‌و شتێك بخۆینه‌وه».
له‌تونس-ی كۆن، واته بازاڕی دێرینی شاره‌كه، دیمه‌نێكی تر له‌ئارادایه‌و جیاوازه له‌دیمه‌نی جاده‌ی بۆرگێبه‌و گه‌نجان‌و ڕۆشنبیران، له‌وێ ده‌ستڕه‌نگینی تونسییه‌كان به‌رچاو ده‌كه‌وێت، له‌جل‌و به‌رگه‌وه هه‌تا كه‌ره‌سته‌ی ناوماڵ‌و ئیكسسواری جوانكاری‌و بۆنی هه‌رچی گوڵی جوان هه‌یه‌و ملوانكه‌و بازنگ‌و گواره‌و شتی تر، له‌م بازاڕه‌دا كه پشت به‌توریست (گه‌شتیار) ده‌به‌ستێت، ئه‌قڵێكی بازرگانی پراگماتی كارده‌كات، كرانه‌وه به‌سه‌ر خه‌ڵك‌و بیروبۆچووندا، مه‌رجێكی گرنگی به‌رده‌وامبوونی كاری خه‌ڵكه، له‌خاوه‌ن دوكانێك ده‌پرسم ئه‌گه‌ر گه‌شبین بێت به‌دواڕۆژی وڵاته‌كه‌ی، وڵامه‌كه‌ی ده‌به‌ستێته‌وه به‌كاره‌كه‌یه‌وه‌و ده‌ڵێت، «ئه‌م كاره‌ی من به‌بێ تونس-ێكی كراوه ده‌مرێت»، به‌كورتیه‌كه‌ی كۆمه‌ڵی تونس له‌جوڵه‌یه‌كی وه‌هادایه ده‌سته‌مۆكردنی له‌لایه‌ن هیچ كه‌سێكه‌وه ناكرێت، ژنی ئه‌م وڵاته له‌هه‌موو شوێنێكی كاردا ده‌بینرێت‌و كه‌س له‌بری ئه‌و قسه‌ناكات، ئاره‌زووی موماره‌سه‌كردنی ژیان‌و خۆشه‌ویستی له‌ئاره‌زووی قسه‌كردنۆ به‌هێزتره.
له‌وڵامی زۆربه‌ی تونسیه‌كاندا، دوو شتی گرنگ هه‌یه، یه‌كه‌میان ئه‌وه‌یه كه ناوی بن عه‌لی غائیبه‌و به‌رگوێ ناكه‌وێت، دووه‌میان له‌وه‌دا خۆی ده‌بینێته‌وه كه‌ئه‌گه‌ر هه‌ر كه‌سێك بیه‌وێت تونس-ه‌كه‌ی بۆرگێبه بسڕێته‌وه، یانی ڕووبه‌ڕووی هه‌موو تونس-یه‌كان ده‌بێته‌وه.
تعليقات