هێڵی گەرمی کوردستان ‌

خالد سلێمان

کوردستانیانی ناوچە دابڕاوەکان مافی ئەوەیان هەیە داوای پۆستێکی سیادی لەناو سیستمی سیاسی هەرێمی کوردستاندا بکەن‌و نوێنەرایەتیەکی وەهایان هەبێت لایەقی رێژەو رۆڵی کاریگەریان بێت لەدیمەنی سیاسی عیراق‌و کوردستاندا، لەهەڵبژاردنەکانی مانگی رابوردوودا، ئەو ناوچانە، لەگەڵ ئەوەی حوزوریان لەحوزوری نەوت‌و بودجە کەمترە، لەگوتاری سیاسی زۆربەی حزبە سیاسیەکانی هەرێمی کوردستاندا؛ هێڵی گەرمی هەڵبژاردن‌و سیاسەت بوون، ئەو رێژە دەنگەی لەناوچە دابڕاوەکانی دەرەوەی هەرێمی کوردستان بۆ کورد دابینکرا، لەکۆمەڵێک رووەوە ئەوەی سەلماند کە ئەمڕۆ هێڵی گەرم لەسلێمانی‌و هەولێرو دهۆک نییە بەقەدەر ئەوەی لەشەنگاڵ‌و کەرکوک‌و دووز خورماتوو خانەقینە.      

لەهەرێمی کوردستانی رەسمی‌و دانپیانراودا، ململانێیەکی لۆکاڵی سیاسی لەسەر دەسەڵات هەیە، بەڵام لەناو هێڵە گەرمەکەدا هێشتا مەسەلەی نەتەوەیی‌و ئاسەواری سیاسەتی تەعریب‌و داگیرکردنی زەوی‌و زاری هاووڵاتیان لەلایەن عەرەبی هاوردەو هەوڵی بەردەوامی عیراقی دوای (٢٠٠٣) بۆ چەسپاندنی ئەو واقیعەی کە حکومەتەکانی عیراق له‌‌ساڵی(١٩٣٥)ەوە  حکومەتی یاسین هاشمی دروستیکردوەو خەریکە دەست لێدانی دەبێتە «تابو»، ئەمانە هەمووی گرفتی رۆژانەی هاووڵاتیانن، هەر لەم هێڵە گەرمەدا کەمینە ئایینییەکانی وەک ئێزدی‌و کاکەیی‌و فەیلی‌و یارسان‌و کەڵهوڕ، ژمارەیەکی بەرچاوی پێکهاتەی کۆمەڵگەی کوردی پێکدێنن‌و زۆرترین هەوڵی حکومەتە عیراقییەکانیان لەتەعریب‌و زۆرە ملێی گۆڕینی ناسنامەدا بەرکەوتووە.

هەڵبەتە لەپاڵ ئەمانەدا هەڕەشەی بەردەوامی تیرۆرو نەبوونی خزمەتگوزاری، بەشێکی تری ئەم گرفتانەن کە رووبەڕووی ئەم ناوچانە دەبنەوە.

ئەگەر بەشێوەیەکی سەرەتایی تێبینی دەرەنجامی هەڵبژاردنەکان بکەین‌و ژمارەی کورسیەکان لەگەڵ دانیشتووانی کوردستان بخەینە بەرواردکارییەوە، بۆمان دەردەکەوێت کە دانیشتووانی ناوچە دابڕاوەکان (١/٣) سێ یەکی سەرجەم دانیشتووانی کوردستانی عیراق پێکده‌هێنن، یانی نزیکەی(٣٥٪ (ئەمە رێژەیەکی خەمڵێنراوەو سەر ژمێریارێکی ورد نییە.( ژمارەی کورسی کورد لەپەرلەمانی عیراقدا لەم ناوچانەدا، ئەگەر ئەو دەنگانەش بژمێرین کە کورسییان لەپەرلەمان پڕ نەکردەوە، ئەوا دەگەینە ئەو دەرەنجامەی کە ژمارەی دەنگەکان لە (٢٠) کورسی زیاتر دەبن، چونکە لەکەرکوک‌و دیالەو موسڵ‌و سەڵاحەدین‌و بەغدا، نزیکەی(١٥٠) هەزار دەنگ بەفیڕۆ چوون‌و بەهۆی پەرت بوونیانەوە هیچ کورسیەکیان نەهێنا. لەگەڵ ئەوەشدا توانرا لەهەڵبژاردنی مانگی نیسانی رابوردوودا (١٨)کورسی بۆ کورد بەدەست بهێنرێت کە(١٠)کورسی بەر یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان دەکەوێت‌و(٨)کورسیش بەر پارتی دیموکراتی کورستان دەکەوێت.

ئەم واقیعە نوێیە سیاسییەی کە ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی هەرێم دروستی دەکەن‌و لەشارێکی وەک کەرکوکدا هەرچی سیاسەتی پان-عەرەبیانەو کەمالیستی هەیە پووچەڵ دەکەنەوە، لەناو دیمەنی سیاسی‌و که‌لتووری‌و میدیای کوردیدا هەڵوەستەیەکی جددی پێویستە، چونکە ئەوەی ئەم ناوچانە بباتەوە، بەشێکی فراوانی کوردستان دەباتەوە. ئایا دەبێت بەبیانووی ئەوەی نوێنەرایەتی ناوچەکانی هێڵی گەرم لەبەغدایە، ئیتر وازیان لێ بهێنرێت‌و بدرێنە دەست قەدەری سیاسەتی چەوتی ئەمریکییەکان‌و کۆمپانیا زەبەلاحەکانی نەوتی ئەوروپاو مێژووی تەعریب؟ بۆچی لەئێستاوە کار بۆ ئەوە نەکرێت نوێنەرایەتی ئەم هێڵەی کوردستان لەسیستمی سیاسی هەرێمدا هەبێت، بۆچی فایلی ئەم بەشەی کوردستان رۆژ لەدوای رۆژ دوا بخرێت کە دوور نییە بخرێتە ناو «چەکمەجە» داخراوەکانی نەتەوە یەکگرتووەکانەوەو وەک فایلی «قودس»ی لەبکرێت‌و فەلەستینیەکان تەنها توانای ئەوەشیان نییە داوای حوکمڕانی نیوەی بکەن.

لەوانەیە لەڕووی ئیدارییەوە ئاسان نەبێت وه‌زارەتێک لەحکومەتی هەرێمی کوردستان بدرێتە هێڵی گەرم، بەڵام خۆ دەکرێ پۆستێکی سیادی وەک جێگری سەرۆکی هەرێم بەشی ئەم ناوچە دابڕاوانە بێت کە ئەگەر بەڕەمزیش بێت هەنگاوێکی سیاسی گرنگ دەبێت‌و کاردانەوەی نیشتمانی ئیجابی زۆری لێدەکەوێتەوە، هۆکاری زۆرم هەیە بۆ نووسینی ئەم بۆچوونە، گرنگترینیان بەلامەوە ئەوەیە کە لاکردنەوە لەهێڵی گەرمی نیشتمانی بەپۆستێکی سیادی‌و بەستنەوەی بەهەرێمەوە، نەک تەنها لەڕووی رەمزییەوە، بەڵکو لەڕووی پراکتیکیشەوە هەنگاوێک دەبێت بۆ هەڵوەشانەوەی پێکهێنانی لیژنەی جیاجیا بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی ئەم ناوچانە کە خاوەن هیچ دەسەڵاتێکی جێبەجێکار نین‌و تەنها کات‌و تەمەنی  کۆڵۆنیکردنیان پێ درێژ دەکرێتەوە. هەر ئەم هەنگاوەش کورد لەوە رزگار دەکات وه‌زارەتێکی تایبەت بۆ جێبەجێکردنی بڕیاری (١٤٠) و هاوپێچەکانی کە زیاتر وه‌زارەتێکی ئیجرائیە دابمەزرێنێت، بەڵام لەئاستی پۆستێکی سیادیدا نوێنەرایەتییەکە لەبری ئیجرائات، دەبێتە نوێنەرایەتی سیاسی، مەسەلەی ناوچە دابڕاوەکانیش پێش هەر شتێک سیاسین‌و نزیکەی سەدەیەکە کار لەسەر دابڕینیان لەکوردستان دەکرێت.