کۆڵۆنیکەرانی کوردستان، ئەگەر ژێردەستەی کۆڵۆنیالیزم خۆی نەبوبن، ئەوا لە ڕەحمی چەتەگەرێتی هاتونەتە دەرەوە

خالد سلێمان

من کوردێکی کۆڵۆنیکراوی ناڕازیم، مەرجەکانی کۆڵۆنیکەرانی کوردستانم قبوڵ نەکردوە، بەڵام نوخبەیەکی سیاسی نوێنەرایەتی خودی کۆڵۆنیکەران دەکات، سوپایەک لە نوسەرو قسەکەرو ڕۆژنامەنوس و توێژەرو ئەکادیمی بۆ لێدانی کۆڵۆنیکراوی ناڕازی لە دۆخی وڵاتێکی کۆڵۆنیکراو دروست کردوە. من بە شورەیی دەزانم خەڵکانێک هەبن دژی خوێندن بە زمانی کوردی خۆپیشنادان بکەن، چونکە ئەمە مانتاڵێتی کۆڵۆنیکەر بەرجەستە دەکات، بەڵام، پێگەکانی کۆڵۆنیالیستی ناوخۆیی"زاڵم"، یان با بڵێین نوێنەرەکانی کۆڵۆنیالیزم لە کوردستاندا، رەنگی وێنەکانی خۆیان کە پیاوە بێگانەکان دروستیان کردوە، تۆختر دەکەنەوە.

کۆڵۆنیکەرانی کوردستان لەو بەشانەی لە ژێر دەستی خۆیاندایە، خەڵک دەکوژن و تەنها بە گومان کردنێک کوردی کۆڵۆنیکراو تا بەردەم پەتی سێدارەش دەبەن، کەچی لە بەشەکانی تر دەرەوەی هەژمون و دەسەڵاتی خۆیاندا، لەو شوێنانەی، کۆڵۆنیالیستێکی تر، داگیرکەرێکی تر، ئەفسەرێکی تر خەریکی داماڵینی مرۆڤی کوردە لە خەسڵەتی مرۆیی و تاکەکەسی،
ئێ، بێبەش کردنی لە ماف و هەروەها بێ بەش کردنی لە بژاردەی ئەوەی کە ئایا کۆڵۆنیکراو بێت یان نا، وەک ڕزگاریخواز ددێتە بەرچاو. ڕزگاریخوازێکی درۆزن کە تەنها بەدوای ئیمتیازاتی خۆیدا دەگەڕێت.

کۆڵۆنیکەری کوردستان و مرۆڤی کورد، لەبەر ئەوەی خودی خۆی قوربانی کۆڵۆنیکردن بوە، یان لە ڕەحمی گەورەی ستەم و مانتاڵێتی و چەتەگەرێتی هاتوەتە دەرەوە، پەروەردەی شار نیەو خەسڵەتی شارێتی بەشێک نیە لە ڕەفتاری ڕۆژانەی، تا ئێستا، بێ پەروا هێزو کوشتن و ترساندن و سزای جەستەو ئەشکەنجە بەکار دەهێنیت. ئەو هێڕش و گەمارۆ و ترسانەندی شارەکانی باکوری کوردستان، ئەم دیوەی کۆڵۆنیالیزمن، لە سێدارەدانی گەنجانی کورد لە ئێراندا هەمان دیوی دراوەکەن. ئەوەی لە هەموی سەختتر و تاڵترە، بێدەنگی بەشێکی کورد خۆیەتی بەرامبەر ئەم تراژیدیای بەردەوامی کۆڵۆنیاڵیزم و دڵڕەقی پیاوەکانێتی بەرامبەر مرۆڤی کورد. لە هەندێ شوێندا، کوردی کۆڵۆنیکراو ڕێگەی کۆڵۆنیکەر کورت دەکاتەوەو خۆی ڕۆڵەکەی بۆ دەگێڕێت. لەم بەشەی کوردستاندا کە پێی دەڵێن، هەرێم و زۆربەی کات ئاغاکانی کۆڵۆنیالیزم ناوی ناهێنن، یان وەک ئەردۆگان پێی دەڵێن (هەرێمە جوانەکە) تەنها بێدەنگییەکی لەڕادە بەدەری سەیر نیە، بەرامبەر تراژیدیا بەردەوامەکانی مرۆڤی کۆڵۆنیکەر، بەڵکو ششەراکەتێکی سەیریشە کە لەگەڵ کۆڵۆنیالیستدا هەیە.
ئێمەی خەڵکی کوردستان، کە هێشتا دورین لە چەمکی نەتەوە (نەیشن) و لە خەڵکە دواکەوتوەکانی دنیاین، بەشێک لە خۆمان، خودی خۆمان بە وەکالەت کۆڵۆنی دەکات. بەم شێوەیەش وێنەی ڕێگاکانی کۆڵۆنیالیزم هێشتا بەسەر جەستەی ئێمەدا دەکێشرێن. ئێمە هێشتا ئیکتیشافی خودی خۆمان نەکردوە، تا چی ڕادەیەک، بێئیرادە کراوی دەستی کۆڵۆنیالیزمین.
ئەمڕۆ لە کورستاندا، کە هێشتا کۆڵۆنیالیزم بە چالاکی خودی خۆی بەرهەم دەهێنێتەوە، بە کاڵاکردنی وڵات و موڵکایەتی کردن پێیەوە، بوەتە ناونیشانێک، خەریکە پیتەکانی بەباشی دەردەکەون. تا کۆڵۆنیالیزمیش بەهێز بێت و پێگەی لۆکاڵی زیاتر لە ناو کۆمەڵگەی کوردیدا دابمەزرێنێت، ناونیشانەکە زەبەلاحتر دەبێت، دوریش نیە بگاتە ئاستی کۆیلاندنێکی ئابوری وەها کە کۆڵۆنیکەر بکاتە دڕندەیەک هەمو شەوێک هەڵ بگەڕێت و زەبەلاح دەبێت.

جۆرج ئۆروێڵ چەند ساڵێک لە بۆرما، میانماری ئێستا، وەک سەربازێک لە ناو سوپای بەریتانیدا ژیا. بەچاوی خۆی ژیانی کۆڵۆنیکەرو کۆڵۆنیکراوی بینی. چەند ساڵێک پێش مردنی ڕۆمانێکی زۆر گرنگی لەسەر کۆمەڵگای بۆرمی و کۆڵۆنیالیزمی بەریتانی و پەیوەندیە کۆڵۆنیاڵیەکان نوسی. ناونیشانی ڕۆمانەکە (ڕۆژەکانی بۆرما)یە. ئەمڕۆ ئەم ڕۆمانەم بیرکەوەتەوە کە پێش چەند سالێک بەزمانی فەرەنسی خوێندومەتەوە، بۆنەی بیرکەوتنەکەش، مانەوەی کوردستانە لە ژێر هەژمونی کۆڵۆنیالیزمدا، بونی نوخبەیەکی سیاسی، ئاینی، کۆمەڵایەتی و ئابوریی کە تا سەر ئێسقان ئالودەی کولتورو رەفتاری کۆڵۆنیاڵییە. تەنانەت ئەم پەرتەوازییەی نوخبەی سیاسی بەشێکە لە پێگە نادیارەکانی کۆڵۆنیاڵیزم لە ناو جەستەی کوردیدا. ڕۆژەکانی کوردستان و خواست لەسەر کاراکتەری کۆڵۆنیاڵ، ناونیشانی ئەم قۆناغەی ئێمەیە، لەپێش هەموانەوە نەخبەیەکی میدیایی پەروەردەکراو لەسەر بێشەرمیی لە مەدح و سەنای کۆڵۆنیاڵدا

یەکێک لە خەسڵەتە ئایدیۆلۆژیەکانی کۆڵۆنیالیست ئەوەیە کە، وڵاتە کۆڵۆنیکراوەکە لەوە دائەماڵێت شوێنی مرۆڤ و ژیان و کولتورو یادەوەری و مێژو بێت، ئیتر وڵات دەبێتە بابەتێک لە لایەن کۆڵۆنیکەرانەوە موڵکایەتی پێوە دەکرێت، کڕین و فرۆشتن، چونکە لە بنەرەتدا کۆڵۆنیالیزم لەو فەلسەفە ئینگلیزییە دێرینەوە سەرجاوە دەگرێت کە نەتەوە پێویستی بە مەرکەنتیلەیە، یان با بڵێین سەرچاوەی داهاتی زیاتر. بەلای ئەوانەوە دانیشتوانە ڕەسەنەکانی ئەفریقیاو ئەمریکای باکورو باشور و ئاسیا و ڕوژهەڵاتی ناوەڕست لایەقی ئەو هەمو سەروەت سامانە نەبون کە لە وڵاتەکانیاندا هەبون، دەبوایە کۆڵۆنی بکرێن.