التخطي إلى المحتوى الرئيسي

رۆژی سێیه‌م... شووره‌ییه‌كانی ئێمه‌ ‌

خالد سلێمان‌
12/9/2014

رۆژی سێیه‌می مانگی ئاب/ئۆگست (٢٠١٤)، ته‌نها له‌وه‌دا كاره‌سات نه‌بوو بۆ كورد كه‌ شه‌نگال له‌لایه‌ن هێزێكی فاشیگه‌رای ئایینیی وه‌ك «داعش»ه‌وه‌ داگیركراو، خه‌ڵك ره‌تێنران و كوژران و به‌دیل گیران، ژنان به‌عورفێكی «جاهیلیانه‌» كران به‌سه‌بایا، سه‌روه‌ت و ماڵی ئێزدییان به‌تاڵان برا؛ له‌وه‌ گرانتر «جه‌هلی» ئێمه‌ بوو به‌شه‌نگال، به‌ئێزدییان و ئێزدی وه‌ك ئایینێك پێش ٦٠٠٠ هه‌زار ساڵ له‌كوردستاندا سه‌ریهه‌ڵداوه‌.له‌ڕۆژی سێیه‌مدا، به‌شێكی به‌رچاوی خه‌ڵكی كوردستان نه‌یده‌زانی شه‌نگال له‌كوێیه‌و ناو و جوگرافیای له‌گه‌ڵ شێخان و مه‌زارگه‌ی «لالش»دا تێكه‌ڵ ده‌كرا، كه‌س نه‌یده‌زانی چیای شه‌نگال رووت و قووته‌، بێ ئاوه‌، بێ سێبه‌رو سه‌وزاییه‌. هه‌ر له‌و رۆژه‌دا نووسه‌ران و رۆژنامه‌نووسان و تیۆریسته‌كانی دروستكردنی نه‌ته‌وه‌و ده‌وڵه‌ت، له‌به‌رده‌م پرسی شه‌نگال و هێزێكی فاشیستی ئایینی كه‌هه‌ندێ كه‌س وه‌ك كارتێك بۆ سه‌ربه‌خۆیی كوردستان ته‌ماشایان ده‌كرد، هه‌ندێ كه‌سیش له‌ به‌رده‌م دیاریكردنی ناسنامه‌كه‌یدا دامابوون.پێش رۆژی سێیه‌م، له‌سه‌ر زۆر مینبه‌ری كۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسی و ئایینی تانه‌ له‌ئێزدییان و كلتوورو ئایینه‌كه‌یان ده‌دراو، جگه‌ له‌كه‌سانێكی كه‌م كه‌س له‌سه‌ریان نه‌ده‌هاته‌ ده‌نگ. ته‌نها له‌بۆنه‌كاندا ئه‌وان بیری میدیاو نوخبه‌ی سیاسی و بڕیار به‌ده‌ستانی كوردستان ده‌كه‌وتنه‌وه‌. له‌ده‌ره‌وه‌ی بۆنه‌كاندا ئێزدی تاكێكی په‌راوێزخراو بوو، وێنه‌یه‌كی وای له‌ خه‌یاڵدانی نه‌بوو لایه‌ق به‌و هه‌ڵكۆڵینی ئه‌وان بێت له‌سه‌ر چیاو تاشه‌به‌رده‌كانی كوردستان.پێش رۆژی سێیه‌م ئێمه‌ شتێكی ئه‌وتۆمان له‌سه‌ر واقیعی ئێزدییان له‌پارێزگای نه‌ینه‌وا نه‌ده‌زانی و ئاگامان له‌وه‌ نه‌بوو هێزێكی كۆمه‌ڵایه‌تی شڕه‌خۆری ناو عه‌ره‌بی سوننه‌ له‌ بۆسه‌دان بۆ ئه‌وان و داعشیزم له‌ ته‌نیشتیناوه‌ خۆی مه‌ڵاس داوه‌، نه‌مانده‌زانی چه‌نده‌ها كچ و ژنی ئێزدییان به‌ به‌رچاومانه‌وه‌ راده‌ستی بازاڕی «سه‌بایا» ده‌كرێن.ئێمه‌ كه‌ به‌ئاگا هاتینه‌وه‌، به‌سه‌ر «جه‌هلی» خۆمانه‌وه‌ ڕاماین، خه‌ڵك و به‌شێكی جوگرافیای نیشتمانی خۆمان نه‌ده‌ناسی و بیانییه‌كان پێش ئێمه‌ هاتنه‌ ده‌نگ و ته‌نانه‌ت زانیاریمان له‌سه‌ر شه‌نگال و خه‌ڵك و چیاكه‌ی له‌كه‌ناڵه‌ جیهانییه‌كانه‌وه‌ وه‌رده‌گرت.تا رۆژی سێیه‌م، ئێمه‌ وه‌ك داهۆڵێكی ترس دژی حكومه‌تی عیراقی ته‌ماشای «داعش»مان ده‌كرد، به‌ڵام ئه‌وه‌ ته‌نها داهۆڵ نه‌بوو، به‌ڵكو دڕنده‌یه‌كی ناو سندوقی «پاندۆرا»ی كۆمه‌ڵگه‌و فه‌زای كلتووری و ئایینی جیهانی ئیسلامی بوو، له‌ناو كێڵگه‌ی خۆماندا بوو، له‌ناسكترین شوێنی جه‌سته‌مانه‌وه‌ په‌لاماری داین و برینداری كردین، ئه‌و شوێنه‌ش شه‌نگال بوو.رۆژی سێیه‌م، شووره‌ییه‌كی تری ئێمه‌ی ده‌رخست، ئه‌ویش توانای بێده‌نگ بوونه‌ له‌كاتی ئه‌زمه‌یه‌كی ئه‌خلاقی و ئینسانیدا. ئه‌مه‌ قسه‌یه‌كی «دانتی»مان بیر ده‌خاته‌وه‌ كه‌ ده‌ڵێت: «گۆشه‌ تاریكه‌كانی دۆزه‌خ بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ ئاماده‌كراون وا له‌كاتی ئه‌زمه‌ ئه‌خلاقییه‌كاندا بێلایه‌نی هه‌ڵده‌بژێرن». كه‌م نین ئه‌وانه‌ی وا له‌ناو نوخبه‌ی سیاسی و كلتووری و ئایینی و كۆمه‌ڵایه‌تی ئێمه‌دا له‌به‌رامبه‌ر تراژیدیای شه‌نگالدا بێلایه‌نی و بێده‌نگییان هه‌ڵبژارد، قسه‌یان نه‌كرد، هه‌ڵوێستێكی ئه‌خلاقییان نه‌نواند.تا ئه‌م چركه‌یه‌، كه‌ ده‌مانه‌وێت قسه‌ له‌سه‌ر داعش و پڕۆژه‌ وێرانكارییه‌ ئینسانی و كلتوورییه‌كه‌ی له‌كوردستان و ناوچه‌كه‌دا بكه‌ین، په‌نا ده‌به‌ینه‌ به‌ر په‌یمانگا جیهانییه‌كان بۆ لێكۆڵینه‌وه‌و توێژینه‌وه‌، وه‌ك ئه‌وه‌ی ئه‌م هێزه‌ فاشیستییه‌ له‌ناو سندوقی «پاندۆرا»كه‌ی خۆمانه‌وه‌ ده‌رنه‌كه‌وتبێت و به‌شێك نه‌بێت له‌ كۆی مێژوویه‌كی داپۆشراو به‌دروشمی رۆمانسییانه‌ی ئایینی.بێرتۆڵد برێخت له‌ده‌قه‌ شانۆییه‌ به‌ناوبانگه‌كه‌یدا (گالیلۆ گالیلی) ده‌ڵێت: ئه‌وه‌ی له‌ڕاستی تێناگات گه‌مژه‌یه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ی لێی تێده‌گات و خۆی گێل ده‌كات تاوانباره‌، ئه‌ی ئێمه‌ له‌م راستییه‌ تێده‌گه‌ین، یان هێشتا خۆمانی لێ گێل ده‌كه‌ین؟. 

تعليقات

المشاركات الشائعة من هذه المدونة

La double horreur des «crimes d'honneur»

Denis Blondin, Anthropologue (Le Devoir) Bien que les faits soient loin d'avoir été établis avec précision, rien n'empêchera les citoyens québécois de toutes origines de réagir au drame survenu au sein de la famille Shafia: quatre morts et trois accusés d'une même famille. Les points de vue énoncés jusqu'ici me semblent manifester une constante, soit l'expression de sentiments d'horreur devant ce qui nous menace, que nous ne comprenons pas et qui nous fait d'autant plus peur.

ناسنامەو نەتەوە لەعیراقدا ‌

خالد سلێمان‌ 21/5/2015 ئەو ڕستەو بیرۆکە ڕۆمانسیانەی بۆ ماوەی ٨٠ ساڵ باسیان لە عیراقێکی یەکگرتوو، گەلێکی هاوچارەنوس و لێبوردەو خەمخۆری وڵات دەکرد لەبەرامبەر نامەیەکدا کە شا فەیسەڵ ساڵی ١٩٣٣ دەینوسێت، نەک بەتەنها لاوازن، بەڵکو مایەپوچن و مێژووی ناسنامەو نەتەوە لە وڵاتەکەدا وەک پانتاییەک بۆ توندوتیژی و هەژمونخوازیی مەزهەبی پیشان دەدەن. ئەگەر لەو نامەیەوە دەست پێبکەین و بیکەینە کلیلی قسەکردن لەسەر کتێبی (ناسنامەو نەتەوە لە عیراقدا) لە نوسینی ئەکادیمی و توێژەری کورد شێرکۆ کرمانج، ئەوا لە بەشی دووەمی نامەکەوە دەچینە ناو خوێندنەوەو ڕاوەستان لەسەر کتێبەکە کە دەکرێت بەیەکێک سەرچاوە گرنگەکانی مێژووی سیاسی و کۆمەڵایەتی عیراق دابنرێت. بەشی یەکەمی نامەکە دەڵێت، “ کۆمەڵە خەڵکێکی داماڵراو لە هەر بیرۆکەیەکی نیشتمانی تێر بەترادیسیۆن کە کۆکەرەوەیەک لەگەڵ پوچگەرایی ئاینیدا کۆیان ناکاتەوە، گوێگری خراپەکارین، مەیلداری فەوزان، بەردەوام ئامادەن بەسەر حکومەتێکدا بێت راپەڕن”.  ژمارەیەکی زۆر لە نوسەران و مێژوونوسان لە عیراق و دەرەوەیدا لەسەر ئەم بڕگەیە ڕاوەستاون و قسەیان لەسەر کردوە، بەڵام کەم کەس لەسەر بەش

کۆڵۆنیکەرانی کوردستان، ئەگەر ژێردەستەی کۆڵۆنیالیزم خۆی نەبوبن، ئەوا لە ڕەحمی چەتەگەرێتی هاتونەتە دەرەوە

خالد سلێمان من کوردێکی کۆڵۆنیکراوی ناڕازیم، مەرجەکانی کۆڵۆنیکەرانی کوردستانم قبوڵ نەکردوە، بەڵام نوخبەیەکی سیاسی نوێنەرایەتی خودی کۆڵۆنیکەران دەکات، سوپایەک لە نوسەرو قسەکەرو ڕۆژنامەنوس و توێژەرو ئەکادیمی بۆ لێدانی کۆڵۆنیکراوی ناڕازی لە دۆخی وڵاتێکی کۆڵۆنیکراو دروست کردوە . من بە شورەیی دەزانم خەڵکانێک هەبن دژی خوێندن بە زمانی کوردی خۆپیشنادان بکەن، چونکە ئەمە مانتاڵێتی کۆڵۆنیکەر بەرجەستە دەکات، بەڵام، پێگەکانی کۆڵۆنیالیستی ناوخۆیی " زاڵم " ، یان با بڵێین نوێنەرەکانی کۆڵۆنیالیزم لە کوردستاندا، رەنگی وێنەکانی خۆیان کە پیاوە بێگانەکان دروستیان کردوە، تۆختر دەکەنەوە . کۆڵۆنیکەرانی کوردستان لەو بەشانەی لە ژێر دەستی خۆیاندایە، خەڵک دەکوژن و تەنها بە گومان کردنێک کوردی کۆڵۆنیکراو تا بەردەم پەتی سێدارەش دەبەن، کەچی لە بەشەکانی تر دەرەوەی هەژمون و دەسەڵاتی خۆیاندا، لەو شوێنانەی، کۆڵۆنیالیستێکی تر، داگیرکەرێکی تر، ئەفسەرێکی تر خەریکی داماڵینی مرۆڤی کوردە